Om een personage goed te kunnen samenstellen gebruik je de kenmerken Time/genre, Race, Class, Background. Dit kan je toepassen op zowel fantasy personages als historische personages voor reenactment, LARP, levende geschiedenis en RPG. Deze blog over klassen in de klassieke oudheid is ideaal als je een Romeinse character wilt samenstellen.
De oude Griekse en Romeinse beschavingen hebben een blijvende invloed gehad op de ontwikkeling van de westerse cultuur en samenleving. Een belangrijk aspect in het dagelijks leven van deze oude beschavingen was de aanwezigheid van klassen. Individuen waren ingedeeld op basis van hun sociale status, rijkdom en macht. Dit artikel onderzoekt de verschillende klassen in de Griekse en Romeinse oudheid en de rol die ze speelden in deze maatschappijen.
De Griekse klassen
In het oude Griekenland bestonden verschillende sociale klassen: de aristocraten, burgers en slaven. De aristocraten, ook wel bekend als de adel, waren de hoogste klasse en hadden politieke macht, rijkdom en landbezit. Ze stonden bekend om hun educatie, fysieke kracht en deelname aan de politiek. In deze klasse vallen ook de bekende filosofen en andere wetenschappers van deze tijd.
De burgers vormden de middelste klasse en waren meestal boer, visser, handelaars en ambachtslieden. Ze hadden beperkte politieke rechten en waren verantwoordelijk voor het besturen van de stadstaat (polis). De slaven waren de onderste klasse en waren eigendom van de aristocraten en burgers. Ze hadden geen rechten en werden gebruikt voor arbeid in huishoudens, landbouw en ambachten. Het oude Griekenland had invloed op de Romeinse cultuur, hierdoor zijn een aantal kenmerken van hun samenleving door de Romeinen overgenomen.
De Romeinse klassen
In het oude Rome waren de sociale klassen complexer en gevarieerder dan in Griekenland. De Romeinse samenleving was verdeeld in verschillende klassen op basis van rijkdom, afkomst en politieke macht. De belangrijkste klassen waren de patriciërs, plebejers, equites en slaven. Het Romeinse rijk kende zowel burgers als bewoners. Romeins burgerschap was een belangrijk concept in het oude Rome en speelde een cruciale rol in de politieke, juridische en sociale structuren van het Romeinse Rijk. Het burgerrecht gaf een individu bepaalde rechten en privileges die niet werden genoten door niet-burgers, zoals de bescherming van de wet, het recht om te stemmen en de toegang tot bepaalde posities en ambten.
Het Romeinse burgerschap evolueerde in de loop van de geschiedenis van het rijk. Aanvankelijk was het beperkt tot de patriciërs. Deze patriciërs waren leden van de oudste en meest vooraanstaande families in Rome en genoten speciale privileges en invloed in de politiek en het bestuur van de stad. In 287 v.C. kregen plebejers ook het Romeinse burgerschap. Dit gebeurde na een politieke strijd van ruim twee eeuwen tussen de patriciërs en de plebejers, waarbij de plebejers geleidelijk meer rechten en politieke participatie verworven. In 212 na Christus vaardigde keizer Caracalla het 'Edict van Caracalla' uit, waardoor vrijwel alle inwoners van het Romeinse Rijk automatisch het burgerschap verkregen. Dit edict, de Constitutio Antoniniana, maakte een einde aan de formele onderscheiding tussen Romeinse burgers en niet-burgers.
De patriciërs
waren de hoogste klasse en waren afstammelingen van de oude Romeinse aristocratie. Ze hadden politieke en sociale privileges die vaak generaties lang binnen de familie bleven. Ze bekleedden hoge ambten en waren eigenaars van grote landgoederen.
De equites
ook wel bekend als de ridderklasse, waren rijke burgers die vooral betrokken waren bij handel en financiën. Ze bezaten paarden en dienden vaak als cavalerie in het Romeinse leger. Voor de legerhervormingen van Augustus moesten Romeinse krijgers net als in het oude Griekenland zelf hun uitrusting bekostigen. Daarentegen hoefden alleen mensen in het Romeinse leger te dienen als men een uitrusting kon bekostigen. Dit veranderde tijdens de legerhervormingen van Augustus.
De plebejers
vormden de meerderheid van de bevolking en waren boeren, handelaars en ambachtslieden. Ze hadden minder politieke rechten en vertegenwoordigden vaak hun belangen via volksvergaderingen. De plebejers vormden in ieder geval in de beginjaren het overgrote deel van de Romeinse bevolking. Later vermengden de patriciërs en plebejers zich meer en werden de strikte sociale scheidslijnen minder duidelijk. Daarnaast werden vrijgelaten slaven en buitenlanders niet als plebejers gezien omdat zij geen burgerrechten hadden.
Legionair
Legionairs vormden niet echt een klasse, maar vanaf de late republiek en keizertijd was het beroep legionair een aantrekkelijk alternatief voor plebejers. Door de eeuwen heen werden legionairs een steeds meer aparte klasse met dezelfde status als Romeinse burgers.
Auxiliae
Romeinse huursoldaten werden gerekruteerd bij andere volkeren zoals de Germanen en Kelten. Deze groep vormde ook geen klasse, maar was heel groot. In de late jaren van de keizertijd bestond meer dan 50% van het Romeinse leger uit auxiliae. Als een auxiliae 25 jaar had gediend in het Romeinse leger (en dan nog leefde) werd hem het Romeins diploma overhandigd. Hij was nu een volledig Romeins staatsburger.
Buitenlanders
De status van buitenlanders in het Romeinse Rijk varieerde afhankelijk van verschillende factoren, zoals hun afkomst, sociale status en de specifieke periode in de geschiedenis van het rijk. Ten eerste werden de inwoners van Romeins grondgebied buiten Italië, zoals provincies en veroverde gebieden, gezien als buitenlanders. Ze werden over het algemeen beschouwd als onderworpen volkeren. Hoewel ze soms lokale autonomie en zelfbestuur genoten, waren ze uiteindelijk ondergeschikt aan het gezag van Rome. Deze onderworpen volkeren hadden vaak beperkte politieke rechten en moesten vaak belastingen betalen aan Rome. Buitenlanders die zich binnen het Romeinse grondgebied vestigden (migranten) hadden verschillende rechtsposities, afhankelijk van hun status.
Buitenlanders konden echter ook andere sub-statussen hebben. Sommigen hadden een ius Latii, wat betekende dat ze enkele van de rechten en voordelen van Romeins burgerschap genoten, maar niet alle. Anderen hadden de status van peregrinus, wat betekende dat ze buitenlanders waren zonder Romeins burgerschap. Peregrini hadden bepaalde juridische rechten, maar waren over het algemeen onderworpen aan de wetten en het gezag van Rome. Door de eeuwen heen verplaatste het gebied wat de Romeinen associeerden met burgerschap. Hierdoor werden ook mensen uit Gallië automatisch Romeins staatsburger. De Romeinen moedigde buitenlanders actief aan om Romeins staatsburger te worden. Zo kon een huursoldaat als auxiliae deelnemen aan het Romeinse leger waarbij hij na 25 jaar dienst zijn Romeins burgerschap kreeg. Ook voor loyaliteit en economische bijdragen kon je een Romeins burgerschap krijgen. Het integreren van ‘nieuwe Romeinen’ was erg belangrijk om het Romeinse rijk bijeen te houden. Over het algemeen waren buitenlanders in het Romeinse Rijk niet volledig gelijkwaardig aan Romeinse burgers, maar hun specifieke status en rechten konden variëren afhankelijk van verschillende factoren.
Slaven
waren wijdverbreid in het Romeinse Rijk en werden gebruikt voor allerlei vormen van arbeid, variërend van huishoudelijk werk tot mijnbouw en zelfs leraar. In de 1ste-3de eeuw n.Chr had het Romeinse rijk naar verwachting ten alle tijden 2-3 miljoen slaven. Slaven werden gemaakt uit gevangenen en veroverde volkeren. Ook kinderen van slaven waren slaaf. Hoewel slaven als bezit werden beschouwd, erkenden Romeinse juristen dat slaven bepaalde rechten hadden. Bijvoorbeeld, een eigenaar werd geacht zijn slaven te voorzien van voedsel, onderdak en kleding. In sommige gevallen konden slaven ook eigendommen ‘bezitten’, zoals geld of goederen, maar deze behoorden nog steeds toe aan hun eigenaar.
Sommige slaven hadden het geluk te worden geplaatst in huishoudens waar ze betrekkelijk goede omstandigheden genoten, zoals educatie en sociale mobiliteit. Anderen werden onderworpen aan zware fysieke arbeid en leefden in slechte omstandigheden.
Enkele Romeinse denkers hebben geschreven over de menselijkheid van slaven. Stoïcijnse filosofen zoals Seneca benadrukten bijvoorbeeld dat slaven dezelfde essentiële menselijke kenmerken en gevoelens deelden als vrije mensen. Bovendien kwamen soms gevallen van manumissie voor, waarbij slaven werden vrijgelaten door hun eigenaars en de status van vrijgelatenen verkregen. Vrijgelatenen hadden enkele rechten en konden deelnemen aan de samenleving, hoewel ze vaak nog steeds beperkingen ondervonden.
Gladiator & wagenrenners
Het grote verschil tussen een gladiator en een wagenrenner was dat wagenrenners uit de vrije klasse kwamen en professioneel sporter waren. Wagenrennen was levensgevaarlijk en de meeste wagenrenners leefden niet lang! Wagenrennen was een zeer populaire sport in het oude Rome, vooral op de circus renbaan, zoals het beroemde Circus Maximus in Rome. De wagenrenners, bekend als "aurigae", waren getalenteerde en goed getrainde atleten die met paardenkarren raceten. Ze werden bewonderd en gerespecteerd in de Romeinse samenleving vanwege hun vaardigheden en moed. Veel wagenrenners dienden onder een eigenaar (lanista). De lanista kon echter niet over het leven of de vrijheid van de renners beslissen, en de renners genoten autonomie en bekendheid in hun beroep.
Gladiators waren meestal slaven, krijgsgevangenen of veroordeelde misdadigers, maar er waren ook vrijwillige gladiatoren. Ze werden eigendom van een lanista, die hen trainde en voorzag van accommodatie en uitrusting. Gladiatoren werden getraind in verschillende vechtstijlen en vochten tegen andere gladiatoren, wilde dieren of zelfs ervaren soldaten in grote amfitheaters. Ondanks de gevaarlijke aard van hun beroep, genoten succesvolle gladiatoren populariteit en status, en sommigen slaagden erin hun vrijheid te verdienen.
Interactie tussen klassen
In zowel het oude Griekenland als het Romeinse Rijk waren er (beperkte) mogelijkheden voor sociale mobiliteit tussen de klassen. Over het algemeen bleven individuen gebonden aan de klasse waarin ze geboren waren, hoewel er uitzonderingen waren. Bijvoorbeeld in het Romeinse Rijk was het mogelijk om via militaire dienst, handel en politieke carrière op te klimmen naar een hogere klasse. Ondanks de scheiding tussen de klassen, was er wel interactie tussen hen. Bijvoorbeeld, aristocraten konden huwelijken aangaan met andere aristocratische families om hun status en rijkdom te vergroten. Handel en economische activiteiten zorgden ook voor contact tussen verschillende klassen, hoewel de sociale afstand meestal behouden bleef.
De status van vrouwen
De Romeinse cultuur was een sterke patriarchale cultuur waarin de mannen de macht en aanzien hadden. Dit werd overgenomen van de Grieken in tegenstelling tot bij de Etrusken, waar vrouwen vrijer waren en hoger in aanzien stonden. Via het Christendom werd deze traditie in de middeleeuwen voortgezet en zodoende tot aan onze moderne maatschappij gecontinueerd. De status en rechten van vrouwen waren afhankelijk van verschillende factoren, zoals hun sociale klasse, burgerlijke status en periode in de Romeinse geschiedenis. De juridische status van vrouwen in het Romeinse Rijk was complex en evolueerde in de loop van de geschiedenis. In de vroege Republikeinse periode hadden vrouwen beperkte juridische rechten en waren ze onderworpen aan de patriarchale autoriteit van hun vader of man. Naarmate de tijd vorderde, werden hun rechten enigszins uitgebreid. Vrouwen konden bijvoorbeeld eigendommen bezitten en beheren, maar vaak onder de voogdij van een mannelijk familielid. Het huwelijk was een belangrijke juridische instelling voor vrouwen, en hun rechten en plichten werden grotendeels bepaald door hun echtgenoot. Vergeleken met de Keltische en Germaanse culturen hadden Romeinse vrouwen beperkte rechten.
Over het algemeen hadden vrouwen uit de hogere sociale klassen toegang tot onderwijs. Al bestond onderwijs op zich voornamelijk uit het kunnen opsommen van werken van klassieke meesters zoals Plato en Aristoteles. Voor vrouwen uit de aristocratie was er soms meer nadruk op een bredere opleiding, inclusief literatuur en retorica. Er waren enkele bekende Romeinse vrouwen, zoals Cornelia, de moeder van de Gracchi, en de dichteres Sappho, die bekend stonden om hun intellectuele bekwaamheid. Daarnaast deden vrouwen vaak de boekhouding en konden ze lezen en schrijven.
In het Romeinse Rijk was het gezin de basis van de samenleving, en vrouwen speelden een centrale rol in het gezinsleven. Ze werden gezien als de beheerders van het huishouden en hadden de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van kinderen en het beheer van het huishouden. Dit kon variëren van een klein huishouden in een Romeins flatgebouw tot het beheren van een enorme villa. Vrouwen speelden hierin een management rol want, zeker bij rijke huishoudens, werd veel werk gedaan door de slaven. Het runnen van de slaven was een dagtaak op zich. Vrouwen uit de lagere klassen waren vaak betrokken bij handwerk, zoals weven, naaien en kruidenbereiding. Sommige vrouwen uit arme gezinnen moesten buiten het huis werken, bijvoorbeeld als dienstmeisjes of in de prostitutie.
Vrouwen hadden vaak een sterke (politieke) invloed op de familiebeslissingen en konden via deze weg veel macht uitoefenen. Ook organiseerden ze feesten waarbij vaak binnen hogere klassen indruk werd gemaakt bij politieke bondgenoten. Ze konden politieke en sociale netwerken ontwikkelen en invloed uitoefenen door middel van hun connecties en relaties. Sommige vrouwen, keizerinnen zoals Livia en Agrippina, hadden aanzienlijke invloed op het politieke toneel.
Religie
De Romeinse religie was sterk overgenomen van de Griekse religie. Daarnaast was er ruimte voor goden uit andere religies, zo werden de Keltische Cernunnos en Epona en de Egyptische Isis overgenomen. Het polytheïsme waarbij verschillende goden werden vereerd stond open voor andere geloven (maar in de eerste instantie niet voor het Christendom).
De Romeinse religie had een uitgebreide verzameling goden en godinnen, rituelen en tempels, en was een essentieel onderdeel van het dagelijks leven en de cultuur van de Romeinen. Naast tempels hadden veel Romeinen een huisaltaar (lararium) waarin ze hun huis goden vereerden. Welke goden dit waren, hing vaak af van het beroep en de voorkeuren.
In de Romeinse polytheïstische religie waren er talloze goden en godinnen die verschillende aspecten van het menselijk leven en de natuur vertegenwoordigden. Jupiter, de oppergod, belichaamde de hemel en de donder, terwijl Juno de godin was van het huwelijk en het gezin. Mars was de god van de oorlog en Minerva werd vereerd als de godin van wijsheid en kunst. Deze goden en godinnen werden aanbeden en geëerd in tempels en bij openbare ceremonies.
De Romeinse religie omvatte een breed scala aan rituelen en festivals die de goden eerden en de gemeenschap bij elkaar brachten. Offeranden, gebeden en processies waren gebruikelijke praktijken in tempels en heiligdommen. Beroemde festivals, zoals de Saturnalia, waren een tijd van vreugde en feestelijkheden, waarin sociale normen werden omgekeerd en mensen zich vermaakten met banketten, geschenken en entertainment.
Tempels waren de heilige plaatsen waar de goden werden vereerd. Deze prachtige structuren waren architectonische meesterwerken en dienden als ontmoetingsplaatsen voor gelovigen. Priesters speelden een belangrijke rol in het onderhouden van de religieuze tradities. Ze leidden ceremonies, offerden aan de goden en waren de bemiddelaars tussen de mensen en de goddelijke wereld.
Sociale veranderingen door het Christendom
Met de opkomst van het christendom begonnen de klassenstructuren in het Romeinse Rijk te verschuiven. Het christendom predikte een gelijkwaardigheid van alle mensen voor God, waardoor de status en macht van de aristocraten werd uitgedaagd. Het concept van naastenliefde en zorg voor de armen leidde tot een grotere zorg voor de minderbedeelden, slaven en gladiatorenspelen. Er kwam een eind aan evenementen zoals gladiatorengevechten en dierengevechten, maar tot aan de val van het Romeinse rijk bleef volop gebruik worden gemaakt van slavernij. De Romeinen hebben geen slavernij afgeschaft, dit gebeurde geleidelijk door economische achteruitgang.
Ook de aristocratie wist grotendeels haar macht en status te behouden via Integratie van het Christendom in de bestaande structuren en de samenwerking tussen kerk en staat die tot in de vroeg-moderne tijd in meer of mindere mate actief bleef. Aristocratische families omarmden het christendom en bekleedden belangrijke posities binnen de nieuwe religieuze hiërarchie. Hierdoor konden ze hun politieke en sociale invloed behouden, zij het in een andere context.
Hoe herken ik mijn keizer?
Wist je dat de bevolking van het Romeinse rijk hun keizers nooit zag? Men herkende de keizer via Romeinse bustes en beelden en via Romeinse munten. Na de dood van een keizer werd het hoofd van het beeld meestal verwisseld zodat de rest van het beeld kon worden hergebruikt. Romeinse munten bleven tot wel honderden jaren circuleren. Hierdoor hadden de munten in de beurs vaak verschillende keizers afgebeeld.
Ontdek onze Romeinse replica’s
Klik hier voor Romeinse beeldjes, busten reliefs & huisaltaren
Klik hier voor Romeinse munten
Klik hier voor Romeinse helmen & pantser
Klik hier voor Romeinse wapens
Klik hier voor Romeinse gebruiksvoorwerpen
Hoe zagen al die verschillende Romeinen eruit?
Zie ons lookbook voor voorbeelden van verschillende Romeinen. Inclusief samenstellingen hoe ook jij jouw Romein in een handomdraai maakt.