De Vikinggod Odin is geëvolueerd vanuit de Germaanse god Wodan. Odin is een centraal figuur binnen het Germaanse en Oudnoors paganisme. Hij komt voor in veel mythologische verhalen en folklore zoals de Wilde Jacht. Hij was de oppergod van de Vikingen en veel symboliek in hun beeldende kunst als geschriften verwijzen naar Odin. In deze blog gaan we op hem in en ontdekken dat niet alles van deze god lijkt wat het is.
Het verhaal van Odin is ingewikkeld. De god is veruit de meest onderzochte god uit het Germaanse en Oudnoorse pantheon, veel van zijn kenmerken zijn onderwerp van wetenschappelijk debat. In deze blog proberen we zoveel mogelijk over deze god te vermelden om een zo nauwkeurig mogelijk beeld te vormen over deze populaire god.
Odin of Wodan
Terwijl Wodan en Odin fundamenteel dezelfde god zijn, zijn er enkele verschillen. Goden vormen een reflectie van de cultuur en het tijdsbeeld waarin ze vereerd worden. Daardoor zijn door de eeuwen heen Wodan en Odin als het ware dezelfde god, maar niet hetzelfde. In deze blog gebruiken we de naam Wodan als we refereren aan de Germaanse god en Odin als we hem vanuit Oudnoors perspectief bekijken.
Waarom weten we dat Odin vanuit Wodan is geëvolueerd en niet andersom? Dit heeft te maken met taalkunde. In het Oudnoors valt de ‘w’ voor de letter ‘u’ weg; bijvoorbeeld het Germaanse woord wulf (wolf) wordt in het Oudnoors ulf. Zo werd Wodan Odan en later Odin.
Het verhaal van Odin
De meeste informatie over Odin komt van Oudnoorse verhalen. In Oud-Engelse teksten wordt Wodan vaak beschreven als een voorouderlijke figuur die een belangrijke rol speelt in de genealogieën van koningshuizen. Daarnaast komt hij voor in de tradities van andere Germaanse volkeren, zoals de Langobarden.
Odin heeft een complexe en veelzijdige rol. Hij is de god van de wijsheid, die zijn eigen oog uitrukt om kennis te vergaren. Hij is de beschermheer van poëzie en de meester van de runen.
Daarnaast is hij een god van de dood, die zielen verzamelt voor het Walhalla. Hij beheerst de overgang naar het hiernamaals. Hij is de leider van de Wilde Jacht. Met zijn dodenleger trekt hij tussen álfablót en Yule door het land om de kosmische orde te herstellen. Zo kan het licht na Yule weer terugkeren en de aarde weer vruchtbaar worden. Honden (wolven) en raven, beide geassocieerd met Odin, staan ook voor de dood en reizen tussen beide werelden.
Zijn relatie met oorlog en strijd komt tot uiting in de berserkers en de úlfheðnar, die door hem geïnspireerd werden. In sommige studies wordt hij ook geïdentificeerd als windgod.
Odin is de zoon van Borr en Bestla en de broer van Vili en Vé. Hij is echtgenoot van de godin Frigg. Hij verwekt verschillende zonen, waarvan Thor en Baldr het bekendst zijn.
Odin wordt vaak afgebeeld als een eenogige figuur met een lange baard, gewapend met de speer Gungnir en gehuld in een mantel en brede hoed. Hij wordt vergezeld door de wolven Geri en Freki en de raven Huginn en Muninn, die hem van informatie voorzien. Zijn achtbenige paard Sleipnir brengt hem door de lucht en naar de onderwereld. Odin heeft een onverzadigbare drang naar kennis, bijvoorbeeld door zijn zoektocht naar de mede van poëzie. Bovendien speelt hij een cruciale rol in de schepping van de wereld, het tot leven wekken van de eerste mensen (Ask en Embla), en het overdragen van kennis over runenschrift en poëzie. Zijn connectie met de Wilde Jacht en Yule-viering benadrukt zijn betekenis in seizoensgebonden rituelen.
Een andere belangrijke associatie van Odin is met de Walkuren, de goddelijke strijdmaagden, en Walhalla, waar hij gevallen strijders (de einherjar) ontvangt. Tegelijkertijd wordt hij verbonden met Freyja, die de andere helft van de gevallen krijgers verwelkomt in haar rijk, Fólkvangr.
Odin raadpleegt het hoofd van Mímir, dat hem wijsheid schenkt en hem waarschuwt voor Ragnarök. Tijdens deze apocalyptische gebeurtenis zal hij strijden tegen de wolf Fenrir, die hem uiteindelijk zal verslinden.
Oudnoorse bronnen
Schepper van de mens
Odin, Hœnir en Lóður vinden de eerste mensen, Ask en Embla. De eerste mensen zijn vrijwel hulpeloos. De drie goden geven ze hun ziel, hun verstand en hun bloed. Volgens de Proza-Edda zijn het de broers Vili, Vé en Odin die de mensen op een strand vinden; zij geven Ask en Embla de levensadem, beweging en verstand, vorm, spraak, gehoor en zicht.
Odin is in beide verhalen een schepper en schenker van leven.
God van de wijsheid en zelfopoffering
Odin heeft een onstilbare drang naar wijsheid. Hij offert één van zijn ogen op om van de bron van Mimir te drinken en zo meer wijsheid te verkrijgen. Hij wordt daarom vaak met maar één oog afgebeeld. Dit is een uniek aspect van Odin, Wodan wordt met twee ogen afgebeeld.
Ook wil Odin het geheim van de runen leren. Om aan te tonen dat hij het waard is deze magische kennis te bezitten, doorboort hij zichzelf met zijn speer en hangt hij zich aan een boom (waarschijnlijk Yggdrasil). Hij offert zichzelf aan zichzelf en hangt hier negen dagen en nachten, tot de runen zich aan hem openbaren.
Deze verhalen markeren Odin als een archetype van zelfopoffering en een god van kennis. Odin is niet de enige Noorse god die letsel oploopt. Fenrir bijt de hand van Freyr af tijdens Ragnarök, en Baldr sterft tijdens Ragnarök.
Aan de ene kant kan dit betekenen dat goden niet oppermachtig zijn. Ze kunnen ook zelfopoffering symboliseren. Men moet bereid zijn zichzelf op te offeren om Ragnarok (totale chaos) te voorkomen. Goden en mensen kunnen sterven maar hun heldenpoëzie gaat eeuwig door. Het bereiken van een doel gaat vaak gepaard met pijn en opoffering.
Oorlogsgod
In de oorlog tussen de Æsir en de Vanir gooit Odin de eerste speer. Hij is dus niet alleen een krijgsgod, maar ook de bron van de strijd. Dit versterkt zijn rol als een tweesnijdend zwaard: wijsheid en destructie.
Ragnarök
Tijdens Ragnarök, het mythische einde der tijden, wordt Odin gedood door de wolf Fenrir. Dit symboliseert zowel het einde van een kosmische cyclus als de onvermijdelijkheid van vernieuwing, met zijn zoon Víðarr die de wraak en wedergeboorte belichaamt.
Kosmische heerser
Odin zit op Hlidskialf, de troon van waaruit hij alle werelden overziet, wat hem als alwetend en almachtig positioneert binnen de mythologie. Zijn rol als stamvader van zowel goden als koningen verbindt hem met de oorsprong en structuur van de kosmos.
Seiðr en sjamanistische praktijken
Odin wordt gezien als de meester van seiðr. Deze vorm van Oudnoorse magie was normaal voorbehouden aan vrouwen en het werd voor mannen als vernederend gezien om dit te beoefenen. Mogelijk was dit bij Odin niet het geval, omdat hij uit de bron van Mímir gedronken had.
Mogelijk had seiðr een sjamanistische oorsprong. Odin wordt vaak geassocieerd met sjamanistische, extatische en magische praktijken. De Duitse mytholoog Jan de Vries vergelijkt Odin met andere goden die in extatische toestanden konden verkeren, zoals Rudra in de Vedische traditie en Hermes in de Griekse mythologie.
Deze goden worden gezien als tussenpersonen tussen de menselijke wereld en andere dimensies, wat de veelzijdigheid van Odins functie benadrukt.
Het is mogelijk dat de sjamanistische rituelen rond Odin zijn beïnvloed door de Sami, waarmee de Vikingen in Scandinavië samenleefden. Odin heeft meer bekende sjamanistische eigenschappen dan Wodan, wat dit vermoeden versterkt.
Romeinse vermelding van Wodan
De vroegste beschrijvingen van Germaanse volkeren zijn door Romeinse auteurs vastgelegd. In deze verslagen wordt Wodan (Wotanaz) vaak geïdentificeerd met de Romeinse god Mercurius via het proces van interpretatio romana, waarbij Romeinen niet-Romeinse goden associeerden met Romeinse tegenhangers op basis van waargenomen gelijkenissen.
Een belangrijk voorbeeld hiervan is te vinden in Tacitus' Germania (1e eeuw n.Chr.), waarin hij beschrijft hoe de Suebi (een Germaanse confederatie) "Mercurius" als hun belangrijkste god vereren. Tacitus meldt dat ze op bepaalde dagen zowel menselijke als andere offers aan hem brengen, terwijl Hercules en Mars tevreden worden gesteld met dierlijke offers. In deze context identificeert Tacitus Odin met Mercurius, Thor met Hercules, en Týr met Mars. De godheid "Isis", genoemd door Tacitus, wordt soms geïnterpreteerd als een verwijzing naar Freyja.
Zowel Wodan als Mercurius staan bekend als beoefenaars van magie. Rond de tijd dat Tacitus melding maakte van Wodan werd Wodan al net als Mercurius met raven geassocieerd. In Bornheim-Heemerich is een inscriptie gevonden aan Mercuo Hremnoni. Mercurius-raaf. Wodansdag heet in andere talen ook Mercuriusdag.
Historicus Anthony Birley suggereert dat de koppeling van Wodan met Mercurius minder te maken heeft met Mercurius’ rol als boodschapper van de goden, en eerder voortkomt uit hun gedeelde functie als psychopompos (gids van zielen naar het hiernamaals). Andere mogelijke overeenkomsten, zoals het dragen van een staf en hoed, hun rol als rondtrekkende goden, en associaties met handel, kunnen ook hebben bijgedragen aan deze gelijkstelling. Toch waren hun posities binnen hun respectieve religieuze hiërarchieën waarschijnlijk verschillend.
Interessant is dat Tacitus’ bewering dat de Suebi Mercurius als hun belangrijkste god aanbaden, letterlijk overeenkomt met een eerdere observatie van Julius Caesar in zijn Commentarii de Bello Gallico (1e eeuw v.Chr.), waar hij dit zei over de Galliërs, niet de Germanen. Waarschijnlijk kwam dit eveneens omdat een Gallische god door een raaf vergezeld werd, niet omdat de functies van de god hetzelfde waren als die van Mercurius.
De vraag of Wodan door de Goten werd vereerd, blijft omstreden. Richard North en Herwig Wolfram stellen dat de Goten Wodan niet aanbaden, waarbij Wolfram wijst op het gebruik van Griekse weekdagen in het Gotisch als bewijs tegen een Wodan-cultus. Een alternatieve lezing van de inscriptie "gutaniowi hailag" op de Gotische Ring van Pietroassa suggereert een mogelijke verwijzing naar "Wodan-Jupiter", maar deze interpretatie is zeer betwist.
De oorsprong en rol van Odin in de Noorse mythologie is een onderwerp van discussie geweest onder geleerden, die verschillende benaderingen hebben gehanteerd om zijn plaats in de Scandinavische religie en cultuur te begrijpen. Historisch gezien is de discussie over Odin's oorsprong verweven met bredere theorieën over de introductie van Indo-Europese goden in Noord-Europa en de invloed van andere culturen.
Wodan in Oudengelse teksten
Hoewel de Angelsaksen zich tegen het einde van de 7de eeuw bekeren tot het christendom, blijft Wodan een prominente figuur in hun stichtingsmythen. Hij speelt een belangrijke rol in verschillende Oudengelse werken en overleveringen,
Nine Herbs Charm
In deze Oudengelse tekst verslaat Woden een slang met negen "glorieuze twijgen". Dit gedicht, uit een 11de eeuws manuscript, bevat beeldspraak die volgens sommige geleerden parallellen vertoont met de Noorse mythologie, zoals Odins offer aan Yggdrasil om wijsheid te verkrijgen. De tekst benadrukt Woden's rol als genezer en magiër.
Maxims I
Woden wordt expliciet genoemd in de regel Woden worhte weos ("Woden maakte afgoden"), waar hij wordt afgezet tegen de christelijke god. Dit weerspiegelt de overgang van heidense naar christelijke overtuigingen.
Het Oudengelse Runengedicht
Het Oudengels runengedicht bevat uitleg over de 29 Angelsaksische runen. De rune Ōs wordt uitgelegd als "god" of "goddelijke inspiratie". Omdat er christelijke invloed merkbaar is in het gedicht, houden sommige geleerden er rekening mee dat het is gecensureerd. De associatie van taal en wijsheid met een goddelijk figuur kan verwijzen naar Wodan.
Salomo en Saturnus
De proza-tekst Salomo en Saturnus is een vraag-en-antwoord tekst, met name over christelijke onderwerpen. In één van de raadsels wordt "Mercurius de Reus" genoemd als uitvinder van letters. Vermoedelijk is dit Wodan. In christelijke teksten worden oude goden vaak als reuzen weergegeven en in de interpretatio romana wordt Wodan gelijkgesteld aan Mercurius.
Oud-Engelse Stambomen
Veel koninklijke genealogieën traceren hun oorsprong terug naar Woden, bijvoorbeeld die van Wessex en Northumbria. Deze stambomen combineren heidense en christelijke tradities, waarbij Woden wordt geïntegreerd in een Bijbelse context via figuren als Noach.
Origo Gentis Langobardorum
Volgens de Origo Gentis Langobardorum (‘Oorsprong van de stam van de Langobarden’) gaf Wodan (Godan) de overwinning aan de Winnili door hun vrouwen te laten verschijnen met baardachtige haarstijlen. Dit illustreert zijn invloed op alle Germaanse volkeren.
Heidense Bezweringen
De Tweede Merseburgse Bezwering toont Wodan als genezer, terwijl hij en andere godheden worden aangeroepen om een paard te genezen. Dit benadrukt zijn prominente rol in de volksreligie van Germaanse gemeenschappen.
In de Oudsaksische doopbelofte wordt Wodan genoemd als een demonische figuur die moest worden afgezworen bij bekering tot het christendom, samen met Saxnot en Thor.
Odin in oudnoorse kronieken
Adam van Bremen
De christelijke kroniekschrijver Adam van Bremen beschrijft Odin in de 11de eeuw als een oorlogsgod, met zijn speer en militair karakter, en vergelijkt hem met Mars. Dit toont hoe de figuur van Odin al vroeg door buitenstaanders werd geïnterpreteerd en geassocieerd met klassieke heidense tradities zoals die van Romeinse goden.
Bryggen-inscripties (12de eeuw)
Deze inscripties laten zien dat Odin (samen met Thor) zelfs na de kerstening van Scandinavië nog steeds werd aangeroepen. Dit wijst op een sterk overlevingsvermogen van de oude godencultus in het dagelijks leven van gewone mensen.
Volksverhalen en overleving
In latere volksverhalen blijft Odin voortleven, vaak als een mysterieuze reiziger of een bovennatuurlijk wezen. Het idee van "Odins jacht" (de Wilde Jacht), waar Odin te paard door de nachthemel trekt, verbindt hem met weer tegen chaos, maar ook met de grens tussen het zichtbare en het onzichtbare.
Odins bijnamen
Odin staat bekend onder honderden bijnamen. Deze namen geven een indruk van hoe men deze Germaanse god plaatste. De hieronder vermelde lijst is niet volledig, maar het geeft een beeld van hoe Odin benaderd werd:
Vader van de mensheid, Man-Gautr, Awfather, Vreugde van Frigg, Degene met het adelaarshoofd, Heer van de Aesir, Aanvaller, Vriend van rijkdom, Vijand van de Wolf, Balder's vader, Degene met vurige ogen, Degene met het geschilderde schild, De blinde, Slagveld promoten, Boosdoener, Zoon van Bor, Aanvoerder, Heer, Broer van Vili, De bruine, Erfgenaam van Bor, Vervormde versie van Biflindi, Speerdrager, Heer van de ondoden, Heer van de geesten, De eeuwige donder, Bewoner in Frigg's omhelzing, Reisondersteuner, God van lasten, Last van de galg, Degene die vangt, degene die de gevallen helden naar Valhall leidt, Machtige god, Machtige Thuler, krachtige spreker, krachtige wijze, Vormgod, Degene die veel weet, De zeer wijze, Heiden ǫlvir, Degene die wegrijdt, Degene die gevonden is, Degene die tegen adviseert, Degene die moe is van het lopen, God van Gautland, Gotlander, Speer charger, Gore/Speer God, Gore/Speer Meester, Gelden, Blinde Gast, Bedrieger, Snel in bedrog, snelle bedrieger, wise in magische spreuken, Goði van het ravenoffer, Godsbeschermende, Schreeuwer, Koning van Hliðskjalf, Bedekte, gemaskerde, Masker, Slagveld blinder, Vaardige werker, Heer van de gehangenen, God van de gehangenen, Gehangen, Commandeur van leiders, God van gevangenen, Leraar van de goden, Grijze baard, Hoog, Hoogste, Hel Blinder, Hangkaak, Omwerper, duwer, Hoeddrager, Hoogste, Raven God, Raven, Kettingoplosser, verscheur, Bruller, Wijze, Paardenhaar snor, Moed van de slijper, Roarer of Weerspreker, Glorieuze heerser, Evenhoog, Yule figuur, De machtige, Kiel, Voeder, Lange baard, Harige mantel drager, Borr's afstammeling, Gebruiker, genieter of benodigde, Resonerend, God van wensen, gewensd, Rode snor, Wagen God of God van rijders, Heerser, God van runen, Beweger van constellaties, Waarheidsgetrouw, Vinder van Waarheid, Lange baard, Brede hoed, Overwinning gever, Vader van overwinning, Overwinningsgeat, Bescherming van overwinning, Overwinningsschrijver.
Odin in Indo-Europese context
De oppergod (*Dyḗus ph₂tḗr)
De Germanen stammen af van de Proto-Indo-Europese steppeherders die rond 3000 v.Chr. vanaf de Pontische steppen naar Europa migreerden. Door deze gemeenschappelijke oorsprong delen de Germanen taalkundige en culturele kenmerken met andere Proto-Indo-Europese volkeren zoals de Romeinen, Kelten, Slaven, Indo-Iraniërs en Vediërs.
We weten best veel van deze Proto-Indo-Europeanen door archeologie, vergelijkende taalwetenschappen en vergelijkende religiewetenschappen. Hun samenleving was hiërarchisch en eedgebonden en in hun religie stond het behoud van de kosmische orde centraal.
De naam van de oppergod van de Indo-Europese volkeren is meestal terug te leiden naar de gereconstrueerde Indo-Europese god *Dyḗus ph₂tḗr (de hemelvader). Voorbeelden zijn de Griekse god Zeus (Zeus Patēr), de Romeinse Jupiter (van Diespiter, *Dijēs-patēr), de Keltische god Dagda (Dagdae Oll-athair, uit het proto-Keltisch *dago-dēwos ollo fātir, "grote vader of goede god").
Maar als we deze redenering volgen voor de Germanen en Vikingen, komen we uit op de Germaanse god Tiwaz (*tīwaz) en de Vikinggod Týr. Zoals hierboven beschreven is duidelijk dat Odin de oppergod was. Dus ergens in de Germaanse geschiedenis hebben de goden binnen het pantheon van plaats gewisseld, maar wanneer dat is geweest is niet zeker.
De naam van Odin
De Oudnoorse naam Óðinn is verwant aan het Oudhoogduitse Wodan en het Oudengelse Wōden. Dit is afgeleid van het Proto-Germaanse *Wōdanaz, dat afkomstig is van het Proto-Germaanse *wōdaz (“razernij, manische inspiratie, furor poeticus”), en uiteindelijk van het Proto-Indo-Europese *weh₂t- (“opgewonden zijn”).
De naam is verwant met het Oudnoorse óðr (“razernij”), het Nederlandse woede (“razernij”), het Ierse fáidh en het Latijnse vātēs.
De attributen van Odin komen (deels) met de Vedische stormgod Rudra, de Vedische god van vernietiging en tijd Shiva, de Vedische stormgod Varuna en de Romeinse oorlogsgod Mars. Wodan was waarschijnlijk al vroeg een Germaanse oorlogsgod. Hij werd in eerste instantie in verband gebracht met de Wilde Jacht, dood en razernij. Pas later promoveerde hij tot oppergod.
Odin als *Manu in het scheppingsverhaal
Één van de bijnamen van Odin is Alfǫðr, wat wordt vertaald als Allfather of vader van iedereen. Volgens Jackson Crawford is dit een verkeerde interpretatie. Fǫðr zou afkomen van het Proto-Westgermaanse woord *fadōn wat zoiets betekent als ‘in structuur brengen’.
Deze interpretatie als ‘Handhaver van alle orde’ is logischer dan ‘Vader van iedereen’. Odin was tenslotte niet de eerste god, en heeft ook niet de mensheid geschapen. Maar hij hield de kosmische orde en de samenleving in balans. Odin hield orde over de overwinnaars, gedode krijgers, de doden en de verschillende eedgebonden klassen die de Germaanse en Viking samenleving kende.
Als we kijken naar het Indo-Europese scheppingsverhaal kunnen we hem ook als ordehandhaver plaatsen.
In het begin waren *Manu en *Yemo vergezeld door een grote kosmische koe. Om de wereld te scheppen, moest Manu een offer brengen: hij moest zijn eigen broer Yemo opofferen. Met de hulp van de Hemelvader (oppergod: *Dyēus ph₂tḗr) werd Yemo's geofferde lichaam getransformeerd. Uit zijn delen ontstonden de fundamenten van de wereld: de wind, de maan, de zee, en de verschillende soorten mensen (aristocratie, krijgsklasse, werkende klasse/herders).
Manu werd de eerste priester en schiep het offerritueel, waarmee de kosmische orde en harmonie in stand werd gehouden. Het ritueel verbond de wereld van de mensen met die van de goden, door wederkerigheid.
Het scheppingsverhaal van de Vikingen had zijn oorsprong in dit Indo-Europese scheppingsverhaal. In het begin was er niets, Ginnungagap. Odin (Manu) doodt Ymir (Yemo) en uit zijn lichaam worden de hemel en aarde geschapen.
Odin is dus als Manu de beheerser van de kosmische orde. Hij is betrokken bij de creatie van de mens, de creatie van klassen en is stamvader van de eerste koningen. Hij leert de mens hoe te offeren zodat de mens de kosmische orde kan herstellen. Door de kosmische orde te behouden, behoedt Odin de mensheid van Ragnarok.
Odin is niet de equivalent van de Hemelvader (Dyḗus ph₂tḗr), maar van Manu. Als oppergod past hij daarmee niet in het klassieke Indo-Europese pantheon met Dyḗus ph₂tḗr aan het hoofd.
Hoe Odin precies oppergod is geworden, blijft onduidelijk, maar het is wel logisch te beredeneren. Manu toonde de mensen hoe ze de kosmische orde moesten nastreven.
In de loop der tijd veranderde het navolgen van Manu, die voorschreef hoe mensen de goden moesten vereren, naar het vereren van Manu zelf.
De Indo-Europese godentrias
De Franse mytholoog Georges Dumézil is van grote invloed geweest op de studie van de Indo-Europese cultuur en mythologie. Hij stelde dat de Indo-Europese cultuur verdeeld was in drie klassen: de heersende klasse bestaande uit koningen en priesters, de krijgersklasse en de boerenklasse.
Volgens Dumézil vertegenwoordigde Odin de heersende klasse, als god van magie, woede, recht en orde. Zijn aristocratische volgelingen hadden net als hem de erfelijke taak om totale chaos (ragnarok) te voorkomen.
Týr lijkt in deze context meer thuis te horen in de krijgersklasse, als dappere en overwinnende krijger en symbool voor wet en rechtvaardigheid.
De Vanir, zoals Freyja en Freyr, zouden de derde klasse vertegenwoordigen, die betrekking heeft op vruchtbaarheid en welvaart. Het is waarschijnlijk dat de Vanir de oorspronkelijke, neolithische goden van Scandinavië waren, die worden geassocieerd met landbouw en vruchtbaarheid. De Æsir, waar onder andere Odin, Thor en Týr toe behoorden, hadden een proto-Indo-Europese oorsprong.
Odin in archeologie
Odin en Wodan zijn uitgebreid zichtbaar in archeologische vondsten. Hij wordt vaak afgebeeld met zijn kenmerkende symbolen, zoals zijn raven Huginn en Muninn, zijn achtbenige paard Sleipnir en soms de valknut.
Deze afbeeldingen geven inzicht in zijn eigenschappen en rol in mythologie, en in de ontwikkeling van de Germaanse cultuur, soms op regionaal niveau.
Er zijn dusdanig veel symbolen die met Odin worden geassocieerd, dat we verschillende blogs hebben geschreven over deze individuele symbolen en het bijbehorende deel van de Odinistische cultus.
Deze blog beperkt zich tot Wodan/Odin zelf en zijn beeltenis in symboliek en op archeologische voorwerpen.
Ragnarök
Voorwerpen zoals het Thorwaldkruis (op het eiland Man) en de Ledberg-steen (Gotland, Zweden) beelden Odin af in zijn strijd met Fenrir tijdens Ragnarök. De aanwezigheid van vogels zoals Huginn of Muninn op deze scènes versterkt de Odinische associatie.
Koninklijke en rituele macht
Het beeldje van Odin van Lejre en de helmplaten uit de Vendelperiode suggereren een associatie met koninklijke macht en daarbij behorende rituelen. De troon, flankerende dierenkoppen, en raven duiden op een gezaghebbende rol binnen de mythologische en rituele sfeer.
Odins beeltenis
Regelmatig wordt in de complexe knoop- en spiraal- motieven van de Viking kunststijlen een bebaarde man afgebeeld. Het is waarschijnlijk dat dit Odin betreft en dat op deze manier mogelijk het voorwerp werd voorzien van een ‘ziel’.
Het is bekend dat wapens, zoals speren en zwaarden, door de eigenaar naar Odin vernoemd werden om de wapens te bezielen. Soms werd dit benadrukt door ze te voorzien van Runen.
De gehoornde speerdanser (Odinistisch ritueel)
De symboliek van de gehoornde speerdanser wordt afgebeeld op sieraden, riembeslag en helmplaten uit de Vendelperiode. Deze symboliek verwijst naar de Odinistische krijgscultus en kan in verband worden gesteld met leiderschap en de aristocratie.
Huginn en Muninn (Raven)
De raven van Odin/Wodan zijn de bekendste en meest voorkomende beeltenissen die naar deze god verwijzen. Afbeeldingen worden weergegeven op riembeslag, runenstenen en op vele broches die in paren werden gedragen.
Sleipnir (Achtbenig Paard)
Het paard van Odin, Sleipnir, wordt vaak direct of indirect afgebeeld in Germaanse en Viking kunst. Sleipnir vervulde als magisch paard een belangrijke rol in de duizenden jaren oude paardenverering die zijn oorsprong vindt in de Proto-Indo-Europese Steppe cultuur.
Geri en Freki (wolven)
Odin wordt vergezeld door twee wolven, Geri en Freki. Zij zijn mogelijk symbool voor de wolvenkrijgers van de ulfhednar. De ulfhednar en de berserkers (berenkrijgers) zijn volgelingen van Odin, leden van krijgsbendes die oorspronkelijk lid waren van de aristocratische klasse. Deze traditie van krijgsbendes is terug te leiden op de koryos, een Indo-Europese krijgsbende van duizenden jaren oud. De wolf was het symbool van veel van deze koryosbendes.
Een Proto-Indo-Europese traditie van duizenden jaren oud. De Ulfhednar en de berserkers zijn de volgelingen van Odin. Zodoende zien we wolven op veel Germaanse en Viking sieraden en andere kunstuitingen terug.
Valknut
De bekende Odinsknoop staat mogelijk voor mentale of eed gebonden verbintenis met deze god. De valknut is op kunstuitingen zoals het Oseberg wandtapijt en Runenstenen te zien.
De Wilde jacht
Ook via beeltenissen van de Wilde Jacht wordt Wodan indirect vertoond. Hij als de leider staat in de Wilde Jacht centraal. Mogelijk heeft de Wilde Jacht een Proto-Indo-Europese oorsprong.
Wodans symboliek in het ‘Sinterklaasfeest’
Als leider van de Wilde Jacht staat Wodan ook centraal in het oorspronkelijke Sinterklaasfeest. Er zijn zeer veel parallellen tussen Sinterklaas en Wodan. Daardoor kan het Sinterklaasfeest in verband worden gebracht met Proto-Indo-Europese tradities die nog ouder zijn dan Wodan zelf.
Odin’s symboliek tijdens Yule
Wodan/Odin speelt een centrale rol tijdens het Yulefeest. Yule-gerelateerde kunstuitingen bevatten vaak onderliggende Odinistische symboliek.
Runen
Odin is de meester van de runen en zodoende houdt veel symbolische betekenis rond het runenschrift verband met hem. Naast de praktische toepasbaarheid van runen als schrift, vinden we ook losse runen terug die deze magische symboliek benadrukken.
Afsluiting
Odin / Wodan was in ieder geval vanaf de 1ste eeuw n.Chr. de belangrijkste god in het Germaanse pantheon.
Manu en is de schepper van de aarde en de mensheid en de stamvader van de koningen. Hij leert de mens hoe te offeren, waardoor ze de kosmische orde kunnen herstellen en behouden. In die rol is hij de bewaker van de kosmische orde.
Zijn rol als god van de dood en aanvoerder van de wilde jacht geeft uiting aan zijn krijgswoede. Met zijn dodenleger trekt hij in de winter rond om de kosmische orde te herstellen zodat het licht tijdens Yule of de winterzonnewende kan terugkeren en de aarde weer vruchtbaar wordt.
Hij is de oorlogsgod van de heersende klasse, gevolgd door de ulfhednar en de berserkers. Zoals hij de kosmische orde bewaakt, bewaakt de aristocratie de orde in de samenleving.
Odin is geen geweld verheerlijkende anarchist. Hij bewaakt juist de kosmische orde en leert ons de noodzaak tot zelfopoffering daarvoor. Hij verplicht zijn volgelingen om deze structuur te behouden en hun prestatiebeloften na te komen. Hij houdt de eedgebonden samenleving in balans door te bewaken dat de verschillende klassen hun wederzijdse verplichtingen nakomen.
Sieraden waarop Odin of Wodan staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odinamulet-van-ribe-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-masker-amulet-gotland.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gnezdovo-vikingamulet-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbracteate-replica.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/schildbroche-british-museum.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odinhanger.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbroche-birka-graf-1080.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaksische-fibula-isle-of-wight.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odinamulet-van-ribe-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gnezdovo-vikingamulet-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaksische-fibula-isle-of-wight-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odinsieraad-lejre.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-maskersieraad-moesgard-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronzen-vikinghanger-odin-op-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinghanger-sleipnir-en-odin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbroche-birka-graf-1080-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/10de-eeuwse-vikingfibula-hoem-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/10de-eeuwse-vikingfibula-hom.html
Sieraden waarop Aristocraten - priester of krijgklasse staat afgebeeld in Odinistische cultus
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odin-amulet-uppland-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sieraad-vendelkrijger.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sieraad-vendelkrijger-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odin-amulet-uppland-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hanger-odin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gokstad-ruiteramulet-brons.html
Helmen waarop Wodan - Odin en de Odinistirsche cultus staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sutton-hoo-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/valsgaerde-8-viking-helm.html
Drinkhoorns waarop Odin staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/asatru-drinkhoorn.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/drinkhoorn-odin-met-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoornen-beker-odin-met-sleipnir.html
Houtsnijwerk waarop Odins staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/runen-odin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-odin.html
Gespen & riembeslag waarop Odin staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-riemgesp-en-riemeinde-odin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinggesp-birka.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinggesp-birka-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinggesp.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/anglo-scandinavisch-riemeinde-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/jorvik-riembeslag.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gesp-borre-jellinge-stijl-grijpend-beest-verzilver.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gesp-borre-jellinge-stijl-grijpend-beest.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gesp-borre-jellinge-stijl-grijpend-beest-verzilver.html
Gebruiksvoorwerpen met Odin beeldtenis
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birka-viking-oorlepel-graf-660.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birka-viking-oorlepel-graf-660.html
Riemen waarop Odin staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingriem-jellinge-stijl.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/riem-borre-stijl-deluxe-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/borre-vikingriem-zwart-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-deluxe.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-deluxe-bruin-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-bruin-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-deluxe-zwart-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-zwart-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-zwart-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem-deluxe-zwart-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/borre-vikingriem.html
zwaarden en schedebeslag waarop Odin staat afgebeeld
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-punt-voor-schede-vikingzwaard.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vestre-berg-viking-zwaard-10de-eeuw.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/10de-eeuws-vikingzwaard-battle-ready.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-laat-vikingzwaard-oakeshott-type-x.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingzwaard-koning-harald-met-luxe-schede-en-riem.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-vikingzwaard-eric-battle-ready.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/10de-eeuws-vikingzwaard.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-vikingzwaard-chertsey.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-laat-vikingzwaard-oakeshott-type-x-battle.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-vikingzwaard-eric.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-vikingzwaard-petersen-type-d.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/9de-eeuws-vikingzwaard-haithabu-semi-scherp.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/kleine-noorse-viking-sax-met-gedecoreerd-benen-han.html