Blog & lookbook - Pagan symboliek: Valknut

Pagan symboliek: Valknut

De valknut is een symbool bestaande uit drie elkaar overlappende driehoeken. Het is gevonden op verschillende Germaanse en Viking voorwerpen. De naam "valknut" is een moderne term; het is onbekend welke benamingen de oude volkeren gebruikten om het symbool aan te duiden.

Er zijn verschillende interpretaties van de betekenis van de valknut. Sommigen associëren het met de god Odin, omdat het vaak in zijn nabijheid wordt afgebeeld. Ook wordt het motief van drie horens, die samen een triskelion of triquetra vormen, vergeleken met de valknut, zoals te zien is op de negende-eeuwse Snoldelev-steen. Dit suggereert een mogelijke verbinding tussen deze symbolen.

De valknut in Archeologie

Het Valknut-symbool komt voor op verschillende archeologische objecten die door de Germaanse volkeren zijn gemaakt. Een opvallend voorbeeld is de Nene River Ring, een gouden ring uit de 8e of 9e eeuw n.Chr. uit Angelsaksisch Engeland. Het symbool is ook te zien op een houtsnijwerk van een sierlijke bedpost uit het Oseberg schip, een Vikingschip dat in Noorwegen, nabij Tønsberg, werd begraven. Fragmenten van het Oseberg wandtapijt, een gedeeltelijk bewaard textiel dat eveneens uit dit scheepsgraf komt, tonen ook afbeeldingen van de valknut. Verder komt het symbool voor op twee Vikingstenen op het Zweedse eiland Gotland: de Stora Hammars I-steen en de Tängelgårda-steen.

De valknut verschijnt in twee kenmerkende vormen. De eerste is de unicursale vorm, een ononderbroken knoop die topologisch vergelijkbaar is met de triquetra. Deze variant zien we onder andere op de Tängelgårda-steen. De tweede vorm is tricursaal, waarbij drie driehoeken met elkaar verbonden zijn, vergelijkbaar met de Borromeaanse ringen. Deze vorm komt voor op een van de Stora Hammars-stenen, de Nene River Ring en de bedpost uit het Oseberg-schip. Hoewel andere varianten mogelijk zijn, zijn deze twee de enige die archeologisch zijn vastgelegd.

Wat betekent de Valknut

Wetenschappers hebben verschillende theorieën voor de betekenis van de Valknut.

Het Hart van Hrungnir

In hoofdstuk 17 van Skáldskaparmál, een deel van de 13e-eeuwse Proza Edda, wordt het hart van de jötunn Hrungnir uitgebreid beschreven. De tekst vermeldt: “Hrungnir had een hart dat beroemd was. Het was gemaakt van harde steen met drie scherpe, puntige hoeken, net als het gebeeldhouwde symbool hrungnishjarta [Hrungnir’s hart].”

Onderzoekers hebben vaak parallellen getrokken tussen de vorm van het beschreven hrungnishjarta en de valknut. Dit driehoekige symbool, dat uit drie met elkaar verweven driehoeken bestaat, kan verband houden met de thema’s dood, strijd en het hiernamaals, die ook een rol spelen in Hrungnir’s mythe.

Odin en mentale bindingen

De Tängelgårda-steen, een runensteen uit Gotland, Zweden, toont de valknut onder een afbeelding van het paard van Odin Sleipnir. Hilda Ellis Davidson heeft een interessante theorie ontwikkeld die de valknut, de god Odin en het concept van "mentale bindingen" met elkaar verbindt.

Davidson suggereert dat de valknut, vaak afgebeeld naast Odin op zijn paard op verschillende gedenkstenen, mogelijk verwant is aan de triskele. Ze ziet dit symbool als een weergave van Odins vermogen om te "binden" en "ontbinden," zoals beschreven in oude gedichten en andere bronnen. Odin werd gezien als een god die mentale bindingen kon opleggen, waardoor hij mannen hulpeloos maakte in de strijd. Tegelijkertijd had hij de kracht om deze bindingen te verbreken, bijvoorbeeld door angst of spanning weg te nemen, door zijn gave van strijd-waanzin, dronkenschap of inspiratie.

De Valknut en de dood/wedergeboorte

Davidson merkt op dat vergelijkbare symbolen naast afbeeldingen van wolven en raven voorkomen op bepaalde crematie-urnen uit Angelsaksische begraafplaatsen in East Anglia.

Aangezien het symbool op de stenen met afbeeldingen van Odin staat en ook op de grafgiften in de Oseberg-scheepsbegrafenis te vinden is, stelt Rudolf Simek dat het mogelijk verband houdt met religieuze rituelen rondom de dood.

De Triquetra, Triskelion of Valknut van Snoldelev

Op de Runensteen van Snoldelev in Denemarken staan verschillende symbolen gecombineerd met runenschrift. Het runenschrift vermeldt dat Gunnvaldr een Þulʀ is, een titel die mogelijk een priester of skald (bard) aanduidt. In het Oudnoors betekent þula "litanie" of verwijst het naar een wijze man, stamhoofd of koning. De steen toont een teken dat waarschijnlijk een triquetra, triskelion of valknut is, gevormd door verschillende drinkhoorns.

Drinkhoorns waren ceremoniële voorwerpen die gebruikt werden tijdens feesten, offerrituelen of eedgebonden praktijken. Het is mogelijk dat de swastika op de steen symbool staat voor de onsterfelijke zon die vruchtbaarheid brengt op aarde, terwijl de triquetra eeuwige trouw aan Gunnvaldr, de oprichter van de steen, symboliseert.

Conclusie

De betekenis van de Valknut is onduidelijk, maar het symbool lijkt verband te houden met Odin/Wodan en representeert waarschijnlijk een verbondenheid of eed met deze god. In de paganistische visie op de dood staat Odin ook voor het volgende leven. Daarom kan het teken van trouw aan Odin zowel loyaliteit in dit leven als in het hiernamaals symboliseren. Dit zou verklaren waarom men het teken meebracht tijdens begrafenisrituelen.