Blog & lookbook - Pagan symboliek: Triquetra

Pagan symboliek: Triquetra

De Latijnse term "Triquetra" verwijst naar een driehoekig motief waarbij de lijnen in elkaar overlopen. De eerste voorbeelden van dit teken stammen uit de Europese ijzertijd. In deze blog verkennen we de oorsprong van de triquetra en onderzoeken we de betekenis van dit symbool.

Triquetra in archeologie

De term "triquetra" wordt in de archeologie gebruikt om elke figuur te beschrijven die uit drie bogen bestaat, waaronder ontwerpen zoals het ‘windmolenachtige’ triskelion. Triquetra’s verschijnen vanaf de 4e eeuw v.Chr. vaak als versiering op keramiek uit Griekenland, Anatolië en Perzië. Ook komen ze voor op vroege Lycische munten. In voor-Christelijke kunst is de triquetra minder aanwezig dan de triskelion. Het symbool heeft mogelijk een Oosterse oorsprong en zou door de Grieken zijn overgenomen. Hoewel het mogelijk is dat de triquetra een Proto-Indo-Europese oorsprong heeft, ontbreekt hiervoor overtuigend bewijs.

De triquetra komt ook voor op runenstenen in Noord-Europa, zoals de Funbo-runenstenen, en op vroege Germaanse munten. Qua vorm lijkt het op de valknut, een symbool dat bestaat uit drie met elkaar verweven driehoeken en in vergelijkbare contexten is aangetroffen.

De Triquetra in Insulair Keltische kunst

Insulair Keltische kunst is sterk beïnvloed door Germaanse kunststijlen uit de Migratieperiode (300-900 n.Chr.). Deze stijlen versmolten in de Hiberno-Saksische kunst met de Keltische La Tène-stijl, die in Ierland bleef voortbestaan, zelfs na de Romeinse overheersing van Brittannië. De Hiberno-Saksische kunst was sterk door het christendom beïnvloed, en de triquetra vertegenwoordigde waarschijnlijk de heilige drie-eenheid (vader, zoon en heilige geest).

In deze vroeg-Middeleeuwse kunststijl kwam de triquetra veel voor in boekverluchtingen, zoals in het Boek van Kells, en op Angelsaksische munten uit 710-760 n.Chr. Een opmerkelijk voorbeeld van vroegmiddeleeuws steenwerk met de triquetra is de Angelsaksische frithstool in Hexham Abbey.

De triquetra op runenstenen

Op de Viking Runesteen uit Funbo U 937 staat een triquetra afgebeeld. Deze runensteen maakte oorspronkelijk deel uit van een grotere groep en vermeldt de namen van overleden familieleden. De triquetra kan hier mogelijk de continuïteit van de familie of de familieband symboliseren. Dit roept parallellen op met de betekenis van de Valknut, die wellicht de eeuwige band met Odin vertegenwoordigt.

De Triquetra, Triskelion of Valknut van Snoldelev

Op de Runensteen van Snoldelev in Denemarken staan verschillende symbolen in combinatie met runenschrift. Het schrift vermeldt dat Gunnvaldr een Þulʀ is, een titel die mogelijk een priester of skald (bard) aanduidt. In het Oudnoors betekent þula "litanie" en verwijst naar een wijze man, stamhoofd of koning. Op de steen zijn zowel de swastika als een triquetra afgebeeld, waarbij de triquetra gevormd is door verschillende drinkhoorns. De manier waarop het teken is afgebeeld, roept twijfel op of het nu een Valknut, triquetra of triskelion betreft.

Drinkhoorns waren ceremoniële voorwerpen, gebruikt tijdens feesten, offerrituelen of eedgebonden praktijken. In dat licht kan de swastika symbool staan voor de onsterfelijke zon die vruchtbaarheid brengt op aarde, terwijl de triquetra wellicht de eeuwige trouw aan de oprichter van de runensteen, Gunnvaldr, uitdrukt.

Het getal drie in paganistische context

De getallen drie en negen komen vaak voor in het Indo-Europees paganisme. In de Oudnoorse traditie verbindt de levensboom Yggdrasil drie verschillende rijken en met zijn vertakkingen verbindt hij negen werelden. De schikgodinnen van het lot zijn altijd met zijn drieën, en er zijn drie fasen van Ragnarok. Ook bevatten veel Oud-Ierse Behonse wetten drie of negen uitzonderingen. Het getal drie speelt een belangrijke rol in de mythologische verhalen van volkeren met een Indo-Europese achtergrond. Daarom bestaat het Valknut symbool uit drie driehoeken en de triskelion uit drie armen. Waarschijnlijk gebruikte men deze getallen om de kosmische orde te structureren.

Conclusie

De triquetra is een symbool dat al in de 4de eeuw v.Chr. werd gebruikt. Het heeft mogelijk een bredere Proto-Indo-Europese oorsprong, hoewel dit niet zeker is. Het teken lijkt op de Oudnoorse Valknut (uit de ijzertijd) en de triskelion (uit het Neoliticum). De betekenis van dit symbool varieert afhankelijk van het geloof. In het Europees paganisme stond het waarschijnlijk voor eeuwige verbondenheid, onsterfelijkheid of trouw. In het christendom symboliseerde het de heilige drie-eenheid (vader, zoon, heilige geest). Tegenwoordig interpreteren Neo-Paganistische groepen het symbool op verschillende manieren, afhankelijk van hun reconstructieve benadering.