Schaalkuiltjes, ook wel bekend als komtekens of napjesstenen, zijn een veelvoorkomende vorm van Neolithische kunst. Deze markeringen zijn wijdverspreid over Europa en andere delen van de wereld. Hoewel de exacte betekenis en functie van schaalkuiltjes nog steeds onderwerp van discussie zijn, wordt algemeen aangenomen dat ze een symbolische of rituele betekenis hadden voor de gemeenschappen die ze creëerden, maar ze konden ook een praktische functie hebben.
Deze blog gaat in op de verspreiding, kenmerken, archeologische interpretatie en de mogelijke functie van schaalkuiltjes, met een speciale focus op de veranderingen die plaatsvonden in de overgang van het neolithicum naar de kopertijd en vroege bronstijd.
Geografische verspreiding
Schaalkuiltjes worden aangetroffen in diverse geografische gebieden, vooral langs de Atlantische kust van Europa, zoals in Ierland, Wales, Noord-Engeland, Schotland, Bretagne in Frankrijk, en delen van Spanje en Portugal. Ze zijn echter niet beperkt tot West-Europa; vergelijkbare patronen zijn ook ontdekt in het Middellandse Zeegebied, waaronder Italië, Griekenland en Sardinië, evenals in Noord-Europa, zoals Scandinavië en Zwitserland.
Buiten Europa zijn schaalkuiltjes aangetroffen in diverse delen van de wereld, waaronder Australië, Gabon, Hawaï, India, Israël, Mexico en Mozambique. De oudst gedocumenteerde voorbeelden van schaalkuiltjes zijn te vinden in de Vruchtbare Halve Maan en India, wat suggereert dat deze symbolen mogelijk diepe historische wortels hebben.
Wat is een schaalkuiltje?
Schaalkuiltjes bestaan doorgaans uit kleine, ronde uithollingen in rotsoppervlakken, vaak omgeven door concentrische cirkels, en soms met een lineaire groef die vanuit het midden naar buiten loopt.
Deze markeringen worden aangetroffen op verschillende ondergronden, waaronder natuurlijke rotsformaties, bewerkte stenen en megalithische monumenten zoals steencirkels, grafheuvels en ganggraven.
De functie van schaalkuiltjes
De exacte functie van schaalkuiltjes blijft onduidelijk, en hun betekenis wordt nog steeds bediscussieerd. De consistentie in stijl en verspreiding wijst erop dat ze mogelijk een rituele of symbolische rol vervulden, maar ook een praktische toepassing, zoals het markeren van belangrijke locaties, wordt gesuggereerd. Sommige theorieën, zoals die van Alexander Thom, stellen dat schaalkuiltjes een vroege vorm van 'schrijven' of coderen waren, bedoeld om informatie over een steen vast te leggen. Thom introduceerde ook het concept van de 'Megalithic Inch', een standaardmaat die hij meende te herkennen in de afstanden tussen de markeringen. Hoewel deze theorie niet breed werd geaccepteerd, wijzen latere studies op enige consistentie in de maten van de kuiltjes, wat suggereert dat er elementaire meetmethoden werden gebruikt en mogelijk een gedeelde culturele traditie bestond.
Andere interpretaties benadrukken de rituele en symbolische functie van schaalkuiltjes, waarbij ze verband zouden houden met de kosmologische opvattingen van de gemeenschappen die ze maakten. Het gebruik van schaalkuiltjes in combinatie met steencirkels die op zonnewendes waren gericht, ondersteunt deze hypothese. Tegelijkertijd wordt verondersteld dat sommige schaalkuiltjes praktische toepassingen hadden, zoals het plaatsen van maalstenen of het dienen als plekken voor offergaven.
De datering van schaalkuiltjes is problematisch omdat de markeringen vaak later kunnen zijn toegevoegd aan bestaande monumenten. De oudste voorbeelden worden geplaatst in het vroege neolithicum, terwijl andere markeringen in latere periodes, zoals de Bronstijd, opnieuw zijn gebruikt. Het lijkt erop dat de traditie van het maken van schaalkuiltjes zijn oorsprong had langs de Atlantische kusten en zich later naar andere regio’s verspreidde.
Vergelijking met Ganggravenkunst
Schaalkuiltjes vertonen duidelijke overeenkomsten met laat-neolithische kunst, zoals de spiralen en zigzaglijnen die vaak op megalithische monumenten worden aangetroffen. Er zijn echter ook belangrijke verschillen. Ganggravenkunst omvat een breder scala aan motieven en lijkt vaak verbonden te zijn met symbolen die voortkomen uit de menselijke verbeelding, terwijl schaalkuiltjes eerder natuurlijke patronen weerspiegelen.
Daarnaast lijken schaalkuiltjes mogelijk ouder te zijn dan de ganggravenkunst. Hun verspreiding en betekenis wijzen op een meer inheemse ontwikkeling, terwijl ganggravenkunst waarschijnlijk is geïntroduceerd vanuit andere regio's, zoals Bretagne in Frankrijk.
Schaalkuiltjes in de vroege bronstijd
Tussen 3000 en 2500 v.Chr. migreerden de Proto-Indo-Europese herders naar Europa. Deze nieuwe bevolking, met zijn dharmatische religie en hiërarchische structuren, heeft mogelijk de bestaande neolithische kunstvormen overgenomen en aangepast aan zijn eigen culturele context om zo zijn autoriteit over het ieuwe leefgebied te benadrukken.
Een voorbeeld van hergebruik is de napjessteen van de Nether Largie north cairn bij Kilmartin in Schotland. Deze werd in het neolithicum gedecoreerd en in de bronstijd hergebruikt als afdeksteen voor een grafheuvel van een Klokbeker hoofdman.
Schaalkuiltjes werden in de bronstijd mogelijk gebruikt voor het markeren van belangrijke tijdspunten, zoals de zonnewendes, of als onderdeel van een vroege jaarkalender. Ze werden soms in combinatie met zonnekruizen afgebeeld, zoals op de rotsgraveringen van Tanum in Zweden.
Vanaf de bronstijd zijn regelmatig puntwerk, puntmotieven of kom motieven in kunst verwerkt. Mogelijk is deze traditie geïnspireerd op schaalkuiltjes, waardoor schaalkuiltjes indirect tot in de vroege middeleeuwen invloed hadden op de kunst. Dit blijft echter speculatief en waarschijnlijk was de oorspronkelijke betekenis van schaalkuiltjes al lang niet meer bekend.
Conclusie
De schaalkuiltjes vertegenwoordigen een fascinerend aspect van prehistorische kunst, met een brede geografische spreiding en een potentieel diepgaande symbolische betekenis.
De exacte functie van deze markeringen blijft onduidelijk, maar hun consistentie en verspreiding wijzen op een gedeelde culturele traditie die verbonden is met rituelen, kosmologie en mogelijk zelfs praktische functies. Waarschijnlijk hadden ze in verschillende culturen en tijdsperiodes verschillende functies of betekenissen.
Het hergebruik van deze markeringen door latere gemeenschappen, zoals de Proto-Indo-Europese herders, suggereert dat schaalkuiltjes een blijvende invloed hadden op de ontwikkeling van megalithische monumenten en de kunst tot in de vroege Bronstijd. Mogelijk hebben ze zelfs de kunststijlen van de bronstijd en daarna beïnvloed.
Drinkhoorns geïnspireerd op schaalkuiltjes
https://www.celticwebmerchant.com/nl/drinkhoorn-barbarian.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/neolithische-drinkhoorn.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gegraveerde-drinkhoorn-rogue.html
Punt Motieven mogelijk geïnspireerd op schaal kuiltjes
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-mantelsluiting-birka-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birka-amulet-graf-943-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vendel-fibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/trisquelionamulet-vendelstijl-brons.html
https://celticwebmerchant.com/nl/oorbellen-bornholm-vikingschip-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gallische-ring-la-tene-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-mantelsluiting-birka.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-sieraadverdeler-oeland.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-kruisboogfibula-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birka-amulet-graf-943.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paardensieraad-staraja-ladoga-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romersdal-thorshamer-met-ring.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-sieraadverdeler-oeland-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingarmband-malvik-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-sieraadverdeler-letland.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/rusvik-sieraadverdeler-munsoe.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/tinnen-romersdal-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-lucet-soemhovd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-amulet-manu-en-yemu.html
Baardkralen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbaardkraal-birka-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-baardkraal-met-spiraalmotieven.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbaardkraal-birka-verzilverd-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbaardkraal-uppland-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/traditioneel-keltische-baardkraal-zilver.html