Van Pegasus tot Epona en Sleipnir: Paarden worden wijds in de Indo-Europese culturen vereerd en vergoddelijkt. In deze blog behandelen we verschillende voorbeelden van Indo-Europese paardenverering.
Dit verhaal is onlosmakelijk verbonden met de domesticatie van het paard. Hoewel het niet zeker is wanneer dit plaatsvond, was het waarschijnlijk rond 4800 v.Chr..
De Proto-Indo-Europese volkeren die leefden op de Pontisch-Kaspische steppe, hielden waarschijnlijk oorspronkelijk paarden voor wintervoedsel. Later leerden ze hoe ze paard moesten rijden, en gebruikten ze de dieren voor het trekken van karren. Vanaf dat moment werd de horizon van deze volkeren aanzienlijk verbreed. Lees meer over deze ontwikkeling in deze blog.
Rond 3000 v.Chr. migreerden de Proto-Indo-Europeanen vanuit de Pontisch Kaspische steppe naar Europa. Zo legden ze de basis voor culturen zoals de Vikingen, Romeinen, Grieken en Kelten.
Het rijden van paarden was een revolutionaire ontwikkeling. Hierdoor verwierf het paard zijn rol in mythologieën en paganistische religies.
Trigger warning
In sommige culturen werd paardenverering geassocieerd met zoöfilie. Mogelijk had men niet daadwerkelijk geslachtsgemeenschap met het paard, maar gaat dit om een symbolische vermelding. Daarnaast wordt in deze blog gesproken over het offeren van paarden.
We pogen we een zo representatief mogelijk beeld van paardenverering te schetsen, waarbij we deze dingen moeten vermelden. Wij doen sterk afstand van elke vorm van dierenmishandeling.
Proto-Indo-Europese paardenoffers
De Samara-cultuur (rond 5000 v.Chr.) was een cultuur aan de noordelijke grens van de steppezone waar later de sprekers van het Proto-Indo-Europees uit migreerden. Er is geen bewijs dat zij paarden reden, maar in hun graven zijn veel voorwerpen die paarden afbeelden gevonden. Daarnaast werden mensen begraven met paarden; vaak alleen het hoofd en de voeten. Het is niet zeker of deze paarden al getemd waren, maar ze werden zeker gebruikt voor hun vlees. Paarden werden net als runderen en schapen meegegeven als grafgiften.
Tussen 4200 en 4000 v.Chr. ontstonden er nieuwe begrafenistradities bij de Suvorovocultuur rond de Donaudelta. Zij begroeven hun doden met gepolijste stenen knotsen in de vorm van paardenkoppen en kralen van paardentanden. Bij opgravingen bij Sredni Stog II en Dereivka aan de Dnjepr, was een groot deel van de gevonden dierenbotten van paarden, wat suggereert dat paarden in ieder geval gedomesticeerd waren en mogelijk gebruikt werden om te rijden. Hun symbolische en praktische waarde groeide daardoor.
Paarden werden centrale offerdieren in de religie van de Proto-Indo-Europeanen. Koninklijke rituelen draaiden vaak om grote paardenoffers, zoals het offeren van een wit paard dat de zon symboliseert. Dit zonneritueel verbond de koning met de vruchtbaarheid van het land, waarbij de koning als belichaming van het land werd gezien.
Volgens de religiewetenschapper Mircea Eliade had het paardenoffer oorspronkelijk een kosmische betekenis, waarbij het paard werd geassocieerd met de hemelgod *Dyḗus ph₂tḗr en de kosmos. Het offer stelde een symbolische wedergeboorte en vernieuwing van de wereld voor.
In de Maykopcultuur (3700-300 v.Chr.) en de Jamnacultuur (3300-2600 v.Chr.) werden leiders soms met wagens begraven. Dit was eveneens een statussymbool, door de uitvinding van het wiel konden mensen wagens bouwen, en waren ze mobieler. Hierdoor konden ze hun kuddes makkelijker hoeden. Net als het paard was de wagen een symbool voor de zon.
Vedische paardenverering
De traditie om machtige mensen te begraven met paarden en/of wagens is door veel andere Indo-Europese culturen voortgezet, onder andere bij de Kelten, maar ook door de Sintashta-cultuur (2200-1900 v.Chr.) uit het zuidelijk oeralgebied. In Sintashta-graven, zoals Sintashta Mogila, werden grote aantallen paarden geofferd. Deze cultuur speelde mogelijk een sleutelrol in de ontwikkeling van de strijdwagen, waarvan de oudste exemplaren zijn gevonden in Sintashta-graven rond 2000 v.Chr. De strijdwagen was, net als het paard, een symbool voor de zon.
De mensen van de Sintashta-culturu spraken waarschijnlijk Proto-Indo-Iraans, een afsplitsing van de Indo-Europese taal. Hun voorouders waren met de steppeherders naar Europa geëmigreerd en vervolgens, als afsplitsing van de Touwbekercultuur, naar het oosten afgebogen.
Vanuit het Oeralgebergte trokken hun nakomelingen verder zuidwaarts en vestigden zich in Perzië en India. In India ontstond zo de Vedische beschaving, de Vedische religie is de basis van het moderne hindoeïsme.
De Ashvamedha was een ritueel in Vedisch India, bedoeld om de soevereine macht van een koning te benadrukken en spirituele zuivering te bewerkstelligen. Het ritueel, dat in de lente begon, had als doel vruchtbaarheid en voorspoed op te roepen. Centraal stond een witte hengst, het zogenaamde ‘zonnepaard’, dat symbool stond voor kracht en de kosmische orde.
Het paard kreeg een jaar lang de vrijheid om rond te dwalen, begeleid door wachters van de koning. Hij was als zodanig symbool voor de jaarlijkse gang van de zon. Als het paard het grondgebied van een andere heerser betrad, werd dit beschouwd als een rechtvaardige aanleiding om dat land in te nemen.
Na een jaar werd het paard teruggebracht. Na verschillende rituelen offerden de priesters het paard. De koningin bracht een nacht door met het dode paard. Hierna werd het vlees bereid en uitgedeeld als teken van voorspoed.
Verschillende bronnen suggereren dat de koningin tijdens deze nacht geslachtsgemeenschap met het paard had; of andere rituele handelingen uitvoerde. Het is niet duidelijk of dit daadwerkelijk plaatsvond, of dat dit een puur symbolisch gebaar was waarmee de vruchtbaarheid van het land en het koninkrijk werd benadrukt.
Keltische paardenverering
Het witte paard van Uffington, gelegen in het Verenigd Koninkrijk, is gemaakt in de Late Bronstijd (1000-700 v.Chr.). Het is een gestileerde figuur van een paard, gemaakt door diepe geulen te vullen met witte kalk. Het precieze doel van het kunstwerk is niet duidelijk. Mogelijk was het een symbool voor de lokale Keltische stam. Joshua Pollard suggereert dat ook dit paard een symbool voor de zon was, aangezien de zon tijdens midwinter het paard lijkt te passeren.
In een aantal heiligdommen in Gallië en de Britse eilanden werden paarden in hun geheel begraven. Een aantal zuidelijk Britse stammen begroeven ook paarden en honden in graanopslagplaatsen.
In Noord-Italië is een begraafplaats gevonden uit de 3de tot 1ste eeuw v.Chr., waar een aantal overledenen begraven werden met paarden, in het geval van een jonge man enkele botten, in het geval van een vrouw van middelbare leeftijd een geheel paard en botten van vier andere paarden.
Er zijn twee ‘massagraven’ van paarden gevonden in Gallië, in Villedieu-sur-Indre en in Gondole.
De vondst van Villedieu-sur-Indre bestaat uit 28 complete skeletten van volwassen hengsten. Ze lagen op hun rechterzij, met hun gezicht naar het zuiden gekeerd. Vlak ernaast waren ook twee honden gevonden, met hun gezicht naar het westen. Koolstofdatering wijst erop dat ze ergens tussen 100 v.Chr. en 100 n.Chr. werden begraven. Dit is de periode waarin de Romeinen Gallië veroverden.
De vondst in Gondole was vlak naast de ingang naar het oppidum (versterkte nederzetting) van de Averni. Hier werden 8 mannen met paarden begraven. Ook deze mannen keken naar het zuiden. Wie ze waren is onduidelijk, ze zijn zonder grafgiften begraven en hun skeletten tonen geen sporen van trauma.
Naast dat Kelten soms met paarden werden begraven, werden mensen met hoge status ook met of in wagens of strijdwagens begraven. Voorbeelden zijn gevonden in Pembrokeshire en Yorkshire op de Britse eilanden, in Waldalgesheim in Duitsland, La-Gorge-Meillet en Somme-Bionne in Frankrijk.
De Franse archeoloog Patrice Méniel heeft op basis van onderzoek naar dierlijke botten op verschillende archeologische vindplaatsen aangetoond dat er in rituele centra en begraafplaatsen in Gallië geen bewijs is voor het eten van paarden. Wel werden er paarden gegeten voor de komst van de Galliërs.
De Keltische paardengodin Epona
Epona was een belangrijke godin in de Gallisch-Romeinse religie, beschermster van paarden, pony's, ezels en muilen. Ze werd vooral vereerd als vruchtbaarheidsgodin, vaak afgebeeld met een patera (offerkom), een hoorn des overvloeds en graanaren, en soms met veulens. Mogelijk begeleidde ze de zielen van overledenen naar het hiernamaals, vergelijkbaar met de figuur Rhiannon in de Mabinogion. Haar cultus verspreidde zich in het Romeinse Rijk, vooral tussen de 1ste en 3de eeuw n.Chr., en was opmerkelijk omdat ze een van de weinige Keltische godheden was die ook in Rome zelf werd vereerd.
Epona werd afgebeeld in verschillende vormen: vaak zittend op een paard, zittend tussen twee paarden, of als temmer van paarden. In sommige afbeeldingen wordt ze met een veulen afgebeeld, wat haar rol als vruchtbaarheidsgodin benadrukt. In Romeinse kunst wordt ze ook afgebeeld met paarden in haar buurt, vaak met symbolen van overvloed en vruchtbaarheid.
De verering van Epona werd in de Romeinse literatuur genoemd, onder andere door de dichter Juvenalis, en haar beelden zijn gevonden in Romeinse stallen en schuren.
Rhiannon
De Mabinogion is een collectie verhalen in het Middelwelsh, één van de belangrijkste bronnen van deze taal. Rhiannon is één van de belangrijkste personen, zij was mogelijk de Welshe parallel van Epona.
In de eerste tak van de Mabinogion rijdt Rhiannon op een stralend wit paard, en de mannen van de hoofdpersoon Pwyll kunnen haar niet inhalen. Na een achtervolging van drie dagen stopt ze als hij erom vraagt. De zoon van Rhiannon en Pryderi heeft eveneens een affiniteit met paarden.
Omdat de Mabinogion door christelijke monniken is opgeschreven, is de paganistische betekenis van Rhiannon verloren gegaan. Ze was waarschijnlijk verbonden met de Onderwereld, en had bovennatuurlijke kracht. Proinsias MacCana interpreteert haar als soevereiniteitsgodin.
Mari Lwyd
De Mari Lwyd, of "Grijze Merrie," is een oude Welshe traditie die wordt gevierd na Kerstmis en in januari. Hierbij bezoekt een groep feestvierders huizen en pubs, waarbij ze bewoners uitdagen tot een speelse verbale strijd om toegang te krijgen. De Mari Lwyd bestond uit een paardenkop, vaak versierd met kleurrijke linten en een wit laken. De groep, gekleed in kleurrijke kostuums, bestond uit figuren zoals de Leider, de muzikale Merryman en komische karakters als Punch en Judy. Het ritueel begint met een lied om toegang te vragen, gevolgd door een humoristisch debat (pwnco) totdat de bewoners toegaven.
De oorsprong van de Mari Lwyd is onduidelijk, maar het wordt mogelijk verbonden met de pre-christelijke vruchtbaarheidssymboliek.
Paardenverering in Ierland
In de 12de eeuw beschreef de Anglo-Normandische Gerald van Wales een paardenritueel in Noord-Ulster. Als christen stond hij hier vijandig tegenover. Een witte merrie werd voor de menigte gebracht, waarna de koning ‘gemeenschap’ moest hebben met het paard. Het paard werd vervolgens geofferd en gekookt. De koning klom in een vat met de soep, waarvan delen geofferd werden en andere delen door de stam werden gegeten. Dit ritueel bevestigde zijn koningschap.
Rituelen om de koning met het land te verbinden komen meer voor in Keltische gebieden, zoals via kroningsstenen.
Het Oktoberpaard in de Romeinse Religie
Het Oktoberpaard (Equus October) was een offer dat op 15 oktober werd gebracht aan Mars ter afsluiting van het landbouw- en militaire seizoen. Dit ritueel, mogelijk ook verbonden met het koningschap, symboliseerde de verwevenheid van landbouw (vruchtbaarheid) en oorlog (autoriteit). De vroegste vermelding van dit gebruik stamt uit de 3e eeuw v.Chr., terwijl de laatste verwijzing dateert uit de 4e eeuw n.Chr. Het offer heeft vermoedelijk Etruskische wortels.
Paardenoffers waren zeldzaam in de Romeinse traditie, omdat meestal dieren werden geofferd die ook in hun dieet voorkwamen. Het Oktoberpaard werd geofferd aan chthonische goden, wat duidt op de associatie van paarden met de onderwereld. Dit contrasteerde met het gebruik van paarden in andere culturen en benadrukte het idee van wederkerigheid: de dood stond symbool voor nieuw leven.
Het ritueel
Het offer van het Oktoberpaard vond plaats tijdens een paardenrennenfestival op de Campus Martius, oorspronkelijk een aan Mars gewijde oefenplaats voor jonge Romeinen. Meerdere tweespanwagens (bigae) namen deel aan de race, waarbij het rechterpaard van het winnende span werd geofferd.
Het paard werd met een speer doorboord en vervolgens geofferd. Het hoofd werd als trofee betwist door twee stadswijken, terwijl de staart naar de Regia werd gebracht om de heilige haard van Vesta te besprenkelen. Het geofferde dier werd niet gegeten; in plaats daarvan werd de hele offergave verbrand in een zogenoemde holocaust.
Symboliek
Het ritueel weerspiegelde de Romeinse identiteit, waarin landbouw en militaire activiteit onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Mars belichaamde zowel oorlog als vruchtbaarheid, en strijdwagens speelden een symbolische rol in Romeinse rituelen, vaak geassocieerd met macht en overwinningen. Daarnaast kunnen strijdwagens worden gelinkt aan de Indo-Europese zonnecultus, waarin de zon zich op een wagen door de hemel beweegt.
Het hoofd van het Oktoberpaard werd beschouwd als een krachtig symbool van vitaliteit, vruchtbaarheid en goddelijke macht, en fungeerde als een waardevolle trofee. De staart, soms gezien als symbool van seksuele potentie, versterkte de verbinding met vruchtbaarheid.
Verband met andere rituelen
Het bloed van het Oktoberpaard speelde mogelijk een rol in de Parilia, een reinigingsritueel voor herders. Het werd vermoedelijk gebruikt in de samenstelling van de suffimen, een symbolisch reinigingsmengsel dat in diverse rituelen een belangrijke functie had.
Paardenrituelen in het oude Griekenland
In het oude Griekenland kwam het paarseizoen van paarden overeen met het seizoen geschikt voor zeevaart. Mogelijk daardoor was Poseidon de Griekse god van de zee, stormen, aardbevingen en paarden. Hij rijdt in een strijdwagen, voortgetrokken door zeepaarden.
Zeelieden offerden paarden door ze te verdrinken voor een veilige reis. In Griekenland werden aristocratische symbolen zoals paarden vervangen door zeepaarden, passend bij de zeevaartcultuur, wat later door de Etrusken werd overgenomen.
Grieken offerden witte paarden aan Poseidon en de zon om vruchtbaarheid en kosmische orde te herstellen.
Het Paard van Troje
Het Paard van Troje kan symbool staan voor de Indo-Europese oorsprong van de Trojanen en Myceners. Francesco Tiboni suggereert dat het paard een handelsschip was, versierd met een paardenboeg, als eerbetoon aan Poseidon. Waarschijnlijk heeft het verhaal van de Ilias een gedeelde afkomst als het Vedische verhaal van Mahabaratha en zijn beide afgeleid van een Proto-Indo-Europees verhaal.
De Ilias maakt verschillende malen melding van een paardenoffer; koning Tyndareus, vader van Helena, offert een paard om een non-agressiepact tussen de vrijers van zijn dochter te bezegelen en Achilles offert vier paarden om zijn vriend Patroklos te vergezellen in de Onderwereld.
Het paard als zonnesymbool
Het gevleugelde paard Pegasus was de zoon van de paardengod Poseidon en de Gorgoon Medusa. Waar hij zijn hoeven zette, ontstonden bronnen, mogelijk een symbool van vruchtbaarheid. Hij had onder andere de taak om de bliksemschichten van Zeus te dragen.
Het symbool van het gevleugelde paard was niet alleen in Griekenland aanwezig, maar werd onder andere ook gebruikt door Indo-Perzische volkeren. Een pineinde uit Luristan, het huidige Iran, uit de 8ste tot 7de eeuw v.Chr. toont een gevleugeld paard. De flanken zijn gedecoreerd met zonnewielen.
Helios, de Griekse zonnegod, rijdt elke dag met zijn zonnewagen door de lucht, waarbij hij zijn vurige paarden ment.
De zwarte Demeter
Een mythe uit Arkadië, een regio op de Peloponessos, vertelt hoe Poseidon verliefd werd op Demeter, die zich in een merrie veranderde om te ontsnappen. Poseidon veranderde zichzelf in een hengst en verkrachtte haar. Zo verwerkte hij Arion, een mythisch paard dat menselijke spraak bezat, vergelijkbaar met de Noorse mythe van Loki en Sleipnir. Arion werd het favoriete paard van Herakles.
Demeter trok zich terug in een grot in Phigaleia, gekleed in het zwart, om zichzelf te zuiveren. In Arkadië wordt ze daarom ook Zwarte Demeter genoemd. Haar volgelingen richtten een beeld voor haar op bij deze grot en ze werd afgebeeld met een paardenhoofd en slangenhaar.
Demeter was in deze traditie niet alleen de godin van de vruchtbaarheid, maar ook de godin van de rouw en de dood, net als haar dochter Persephone. Het paard was in deze context dus ook symbool voor de dood.
Ook Hades, god van de onderwereld, wordt met paarden geassocieerd, hij rijdt in een strijdwagen getrokken door vier paarden.
De Scythen
De Scythen waren een IJzertijdvolk van de steppen, dat afstamde van de Sintashta-cultuur. In hun nomadische samenleving speelde het paard een essentiële rol, en het paard wordt dan ook veel afgebeeld op kunstvoorwerpen.
De enige geschreven bron over de Scythische religie is de Griekse historicus Herodotus. Volgens hem offerden de Scythen paarden als onderdeel van koninklijke begrafenisrituelen. Het Scythische equivalent aan Ares was niet alleen de god van de oorlog, maar ook van koningschap en paarden.
Archeologisch bewijs bevestigt het paardenoffer als begrafenisritueel. Daarnaast werd een hele hofhouding met koningen mee begraven, een concubine, een wijnschenker, een kok, een boodschapper en veel waardevolle bezittingen.
In graven uit de 3de eeuw v.Chr. zijn afbeeldingen gevonden van een zonnegod in een wagen, getrokken door twee of vier paarden. Dit zijn mogelijk afbeeldingen van Gaiϑāsūra , die Herodotus gelijk stelt aan de Griekse zonnegod Apollo.
Germaanse & Oudnoorse paardenverering
Scandinavische Bronstijd
In Bronstijd-Scandinavië zijn vaak paarden afgebeeld op petrogliefen, zoals op de Villfarastenen, Orstaristningen en het koningsgraf van Kivik. Op de stenen van het koningsgraf worden paarden en strijdwagens afgebeeld, waarbij de wielen van de strijdwagens het zonnekruis vormen. Ook is er een paardentand in het graf gevonden.
Het bronstijdgraf van Sagahögen (1500-1200 v.Chr.) bevatte 42 gedecoreerde stenen, waarvan 75% met een afbeelding van paarden. Op één van deze afbeeldingen heeft een krijger gemeenschap met het paard.
Een archeologische vondst uit Gallemose, Denemarken (ca. 2000 v.Chr.), toont fragmenten van een strijdwagen die net zo oud is als die in de Sintashta-graven.
In de mythologie van Indo-Europese volkeren wordt de zon vaak voorgesteld als een stralend wiel, dat wordt voortgetrokken door een paard. Een bekend voorbeeld is de Trundholm-zonnewagen (1500-1300 v.Chr.), die niet uniek was. In een grafheuvel in Jægersborg Hegn, Denemarken, zijn fragmenten van een vergelijkbare zonnewagen gevonden.
Zonnepaarden
De paarden Árvakr en Alsviðr trekken de zon, of de strijdwagen van de godin Sól, over het hemelgewelf. Sól is de zus van Máni, de maan. Net als Sól worden Dagr (dag) en Nótt (nacht) door de hemel getrokken door twee paarden, Skinfaxi en Hrímfaxi.
Op steenkunst uit Gotland van voor de Vikingtijd wordt de zon vaak afgebeeld als een gespaakt wiel, vaak in combinatie met paarden.
Voor de Vikingen was het sterven en de wedergeboorte van de zon van groot belang. In hun mythologie werd de zon opgegeten door Fenrir.
Freyr
Freyr was de Scandinavische god van de vruchtbaarheid en werd geassocieerd met paarden. Zijn priesters hielden heilige paarden in zijn heiligdom in Trondheim, Noorwegen.
De hoofdpersoon van Hrafnkels saga is een priester van Freyr, die een paard aan de god wijdt en een jongen doodt wanneer die op het paard rijdt. Het taboe om bepaalde paarden te rijden komt vaker voor in Germaanse bronnen.
Begrafenissen
Het was zeer gebruikelijk dat machtige Vikingen werden begraven met één of meerdere paarden. In Noorwegen werden met name mannen met paarden begraven, maar vreemd genoeg zijn de meeste graven in IJsland van vrouwen.
Waarschijnlijk was het paard het symbool voor de god Freyr, een statussymbool om de dode naar de andere wereld te begeleiden. De betekenis van deze rituelen veranderde door de eeuwen heen.
Scheepsbegrafenissen uit de Germaanse Vendelperiode bevatten vaak paardenoffers. Een studie uit 2014 toont aan dat in 31% van de aristocratische Vendelgraven paarden aanwezig waren, en in 17% van de Vikinggraven. Paardenbegrafenissen kwamen ook voor bij de Longobarden, Angelsaksen en andere Germaanse volkeren.
In het Osebergschip werden twee vrouwelijke skeletten gevonden uit de vroege 9de eeuw n.Chr.. Ze werden met minstens geval vijftien paarden, vier honden en een os begraven. De paarden waren onthoofd.
Eenzelfde soort begrafenisritueel wordt beschreven door Ahmad ibn Fadlan (10de eeuw). Hij beschrijft hoe twee paarden galoppeerden totdat ze zweetten. Vervolgens werden ze geofferd en werden hun lichamen op een schip gelegd, met de overleden leider. Een slavin van de leider ging langs alle aanwezige tenten om gemeenschap te hebben met de aanwezige mannen, voordat ze werd geofferd en in het schip gelegd werd. Ze reisde met haar leider mee naar Walhalla.
Dit gebruik vertoont veel gelijkenissen met het Scythische koninklijke begrafenisritueel, en archeologisch bewijs ondersteunt dit.
Offers
Een duidelijk voorbeeld van paardenoffers in de Vikingtijd komt uit de saga van Hakon Godi, waarin een Yule-feest in Trondheim wordt beschreven. Tijdens dit feest moest de koning deelnemen aan de offers, waarbij het paard het belangrijkste offer was. Hakon, een christelijke koning, weigerde echter paardenvlees te eten, wat leidde tot conflict met zijn volk, dat hem alleen zou erkennen als hij het vlees had gegeten. Het bloed van de geofferde dieren werd verzameld in kommen en besprenkeld over de hall, de goden en de deelnemers. Het vlees werd gegeten.
In de Hervarar saga wordt een paardenoffer in Uppsala beschreven, waarbij het paard in stukken werd gesneden en door de mensen werd gegeten. Het bloed werd over de heilige boom van Uppsala gesprenkeld. Het eten van paardenvlees was zeer gebruikelijk in Scandinavië. Met de opkomst van het christendom werd het geleidelijk aan tabo.
Het besprenkelen van bloed is een ritueel dat ook voorkomt bij het Romeinse Equus October, de mystiecultus van Mithras en in de Griekse Odyssee. Dit symboliseert de verbinding tussen de doden en de levenden. Door het bloed te besprenkelen, deelde het volk in de positieve kracht en vruchtbaarheid van het paard, het land en de koning.
Adam van Bremen (1072) vermeldt een Oudnoors ritueel waarbij negen offers werden gemaakt aan Odin, die zelf negen dagen en nachten aan Yggdrasil had gehangen. Het offer bestond uit negen van elk levende wezen, zoals negen honden, paarden maar ook mensen. Na het offeren werden ze aan een boom gehangen. Dit ritueel vond elke negen jaar plaats. Een soortgelijk ritueel wordt genoemd op de Stentoften runesteen uit 600 n.Chr.
Voorspellingen
Tacitus meldt dat de Germanen de toekomst voorspelden, niet alleen door de vlucht van vogels te bestuderen, maar ook door het gebruik van een witte merrie.
Deze werden in heilige bossen gehouden, waar ze niet hoefden te werken of bereden te worden. Ze trokken een heilige wagen waarin iemand mocht zitten. De koning of priester volgde het gedrag van de merrie. Adam van Bremen beschreef hetzelfde ritueel, waarbij niet alleen de koning of priester maar ook andere sociale klassen de merrie gebruikten.
Hestavíg
Hestavíg was een populaire vorm van vermaak tijdens de Vikingtijd in het IJslandse Gemenebest (930–1262). Het had mogelijk zijn oorsprong in Noorwegen.
Het ritueel bestond waarschijnlijk uit bloederige gevechten tussen twee hengsten, die door hun eigenaren werden aangemoedigd. Deze strijd had als doel de beste fokdieren te selecteren en was van culturele betekenis. Het leidde tot spanning en sensatie, maar ook tot verbale en fysieke confrontaties onder de toeschouwers. De uitkomst kon invloed hebben op de sociale en politieke relaties tussen goði (lokale leiders) en bóndi (boeren), zoals blijkt uit de Noorse saga’s.
De gevechten vonden plaats op neutraal terrein en boden de gelegenheid om vriendschappen te versterken of conflicten te beslechten. Het was ook een kans voor jonge mensen om elkaar te ontmoeten en romantische relaties te beginnen. Soms escaleerden rivaliteiten echter in gewelddadige conflicten, zoals beschreven in de Njáls saga en de Víga-Glúms saga.
Sleipnir, het paard van Odin
Sleipnir, het achtbenige paard uit de Noorse mythologie, wordt bereden door de god Odin. Het is de nakomeling van Loki en het paard Svaðilfari. Als het beste van alle paarden wordt Sleipnir geroemd in prominente Oudnoorse teksten zoals de Poëtische Edda en de Proza Edda. In deze bronnen wordt het beschreven als Odins trouwe rijdier, met het vermogen om tussen werelden te reizen, waaronder het rijk van Hel.
De oorsprong van Sleipnir is verbonden aan een mythe waarin Loki zichzelf in een merrie verandert en paart met Svaðilfari, wat resulteert in de geboorte van dit bijzondere wezen. Sleipnir wordt ook genoemd in andere Noorse sagen, zoals de Hervarar saga ok Heiðreks en de Völsunga saga, en verschijnt op stenen monumenten uit de Vikingtijd.
Sommige onderzoekers zien in Sleipnirs acht benen en zijn rol als reiziger tussen werelden een verband met sjamanistische tradities. In de IJslandse folklore wordt zelfs beweerd dat Sleipnir verantwoordelijk is voor het ontstaan van de Ásbyrgi-kloof. Het achtbenige paard heeft ook een blijvende invloed op de moderne cultuur, waar het voorkomt in kunst, literatuur en als inspiratiebron voor namen van schepen en andere objecten.
Conclusie
Het paard was een belangrijk symbool in Indo-Europese culturen. Het stond symbool voor de zon, het land, vruchtbaarheid, koningschap en het hiernamaals.
Als zonnesymbool trok het paard de zon elke dag langs de hemel. Omdat de zon de maat van de seizoenen aangaf, werd het paard daardoor symbool voor vruchtbaarheid en het land.
Hierdoor was het paard nauw verbonden met het koningschap. Koninklijke rituelen met paarden hadden als doel de soevereiniteit van de koning te benadrukken en vruchtbaarheid en welvaart van het land en de onderdanen te waarborgen.
Om hun status te benadrukken werden hooggeplaatste overledenen vaak begraven met één of meerdere paarden, of met of in een wagen. Als zodanig was het paard ook symbool voor de dood.
Paarden reliefs
https://www.celticwebmerchant.com/nl/epona-relief-gallie.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/relief-wagenrennen-circus-maximus.html
Paarden in de klassieke oudheid
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-phalera-paart-zilverkleurig.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-phalera-paard-goudkleurig.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-riemhaak-la-teneperiode.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-elite.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-romeinse-sporthelm.html
Paarden op pantser
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-pauldron-epona.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-elite.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-gladiatorenhelm-thraex.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-romeinse-sporthelm.html
Paarden op drinkhoorns
https://www.celticwebmerchant.com/nl/drinkhoorn-odin-met-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkbeker-epona.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-drinkhoorn-epona.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/the-stallion-genuine-drinking-horn.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoornen-beker-odin-met-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkmok-epona.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkmok-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkbeker-sleipnir.html
Paarden op riembeslag
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinggesp-midgaardslang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinggesp-midgaardslang-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ringerike-vikingriem-deluxe-zwart-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-riem-jellinge.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-leren-riem-170-cm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ringerike-vikingriem-deluxe.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingriem-ringerike-stijl.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ringerike-vikingriem-deluxe-bruin-verzilverd.html
Paarden op sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-vikingarmband-met-draken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-schildpadbroche-birka-graf-860.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-zeepaardhanger-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-armband-met-slangenmotieven.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikinghanger-sleipnir-en-odin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-schildpadbroche-birka-graf-860-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-oorbellen-paarden-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paardenhanger-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zeepaard-zilver.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hanger-thorshamer-met-paarden.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-oorbellen-paarden-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-zeepaardhanger.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbracteate-replica.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-broche-epona.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronzen-vikinghanger-odin-op-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gokstad-ruiteramulet-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paardensieraad-staraja-ladoga-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paardensieraad-staraja-ladoga-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/dierenkop-schildbroche-gotland-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/odin-en-sleipnir-hanger-van-gotland.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bracteate-tjurko.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bracteate-zealand.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-paardenfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paarden-broche-rechts.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paarden-broche-links.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-valkyrie-broche.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-paarden-hanger-starya-ladoga.html
Paarden op voorwerpen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingkam-ringerikestijl-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-weefgetouw.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronzen-vikingkam-ringerikestijl.html
Paarden op munten
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-munt-cunobelin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-munt-trinovantes.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-amorican-stater.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/atheense-drachme-met-pegasus.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gouden-stater-catuvellauni.html