De Donarknots, Donarkeule of Herculesknots was een Germaans type sieraad dat tijdens het late Romeinse Rijk en de migratieperiode overal in Germaans Europa werd gedragen. De Donarsknots kan worden vergeleken met de Thorshamer uit de Vikingtijd. In deze blog gaan we in op de betekenis van dit beschermingsamulet.
Indo-Europese weergoden
Rond 3000 v.Chr. migreerden de Proto-Indo-Europeanen vanuit de Pontisch Kaspische steppe naar Europa. Zo legden ze de basis voor culturen zoals de Vikingen, Romeinen, Grieken en Kelten. Op basis van archeologie, vergelijkende religiewetenschappen en historische taalkunde, weten we veel over de samenleving van de Proto-Indo-Europese steppeherders. We hebben zelfs een deel van hun pantheon kunnen reconstrueren.
*Perkʷūnos, de dondergod
*Perkʷūnos is de gereconstrueerde Proto-Indo-Europese god van bliksem en stormen. Zijn naam betekent waarschijnlijk ‘Heer van de Eiken’. Deze god wordt vaak voorgesteld met een wapen zoals een hamer, bijl of knots. Bliksem en donder hadden zowel een vernietigende als een levensscheppende betekenis: bliksem kon een boom splijten, maar bracht ook vruchtbare regen.
Perkʷūnos werd vaak verbonden met eiken, omdat die vaak door bliksem worden getroffen. Daarnaast werd hij in verhalen gekoppeld aan stenen, bossen en berggebieden.
Goden die afstammen van Perkʷūnos, vinden we overal in Europese mythologieën. Voorbeelden zijn de Noorse Fjǫrgyn (de moeder van Thor), de Litouwse Perkūnas en de Slavische Perun. De naam van het Hercynische woud, een oerbos dat in klassieke bronnen genoemd wordt, komt mogelijk eveneens van het woord *perkʷu- voor ‘eik’. Ook de Albanese dondergod Perëndi lijkt verwant, met zijn naam afgeleid van woorden die slaan op "hemel" en "slagen". In de Vedische traditie vervult Parjánya als god van regen, donder en bliksem een soortgelijke rol.
In mythes speelt het motief van Perkʷūnos als strijder een grote rol. Hij slaat demonen, vijanden en kwade krachten neer.
Een andere groep dondergoden is verbonden met de Indo-Europese wortel *(s)tenh₂, wat ‘donder’ betekent. Deze groep omvat Germaanse, Keltische en Romeinse goden zoals Donar, Thor, Taranis, Jupiter, Tonans en Zeus Keraunos.
Sommige onderzoekers denken dat deze goden oorspronkelijk ontstaan zijn uit een bijnaam of titel, zoals de Vedische Parjánya, die ook wel "Donderaar" (stanayitnú-) wordt genoemd.
Ook de Romeinse god Mars, die oorspronkelijk een sterkere band had met stormen en donder, stamt hier mogelijk vanaf. Zijn transformatie naar een oorlogsgod laat zien hoe het beeld en de positie van goden door de tijd heen kunnen veranderen, terwijl veel van hun oorspronkelijke kenmerken behouden bleven.
De stormgod in het scheppingsverhaal
Ook in het Proto-Indo-Europese scheppingsverhaal speelt de stormgod Perkʷūnos een rol. In deze mythe reizen de eerste man, *Manu en zijn tweelingbroer *Yemo door het universum, vergezeld door een oerkoe. Om de wereld te scheppen offert Manu zijn broer.
Met de hulp van hemelse goden maakt Manu van Yemo's lichaam de aarde en de mensheid. Hierdoor wordt Manu de eerste priester. Uit Yemo's lichaam ontstaan de sociale klassen: priesters uit zijn hoofd, krijgers uit zijn borst en armen, en boeren uit zijn benen.
De derde man, Trito, krijgt heilige runderen van de goden als geschenk. Een driekoppige slang, *Ngwhi, steelt deze echter. Met hulp van de Stormgod verslaat Trito de slang. Hij brengt de runderen terug naar een priester, zodat deze geofferd kunnen worden. In deze mythe wordt duidelijk dat de stormgod ook een krijgsfunctie vervulde.
Donar
In de Romeinse tijd werd Donar (het westgermaanse equivalent van Thor) vaak aangeduid via interpretatio romana als Jupiter of Hercules, vanwege overeenkomsten zoals tussen de Thorshamer en Hercules’ knots. Waar de Germaanse god Wodan uitsluitend voor de aristocratie was, werd Donar door alle lagen van de bevolking vereerd. Hetzelfde kan worden gezien in de klassieke oudheid, waar Hercules veel werd afgebeeld en populair was bij alle lagen van de bevolking.
Tacitus vermeldt in Germania dat de Suebi Mercurius (Odin), Hercules (Donar) en Mars (Týr) vereerden. In zijn Annalen noemt hij een aan Hercules gewijd woud in Noordwest-Duitsland. De Germanen bezongen Hercules als belangrijkste held voordat ze de strijd aangingen. De god Hercules Magusanus in Germania Inferior wordt mogelijk verbonden aan de Germaanse god Þunraz.
De naam Donar verschijnt voor het eerst op de Nordendorf-fibulae uit de Migratieperiode, met de inscriptie "Þonar" (Donar). Oudengelse teksten uit de 8e eeuw noemen Thunor, de Saksische versie van Donar, die ook geassocieerd wordt met de Oudengelse termen þunorrād ("donderrit") en een vurige bijl in de raadseltekst Salomo en Saturnus.
Een 9e-eeuwse codex uit Mainz vermeldt de namen Wodan, Saxnôte en Thunaer (Donar), afgezworen als demonen bij de bekering tot het christendom. In de 8e eeuw velde Bonifatius de Donar-eik in Hessen, gewijd aan Jupiter.
Een 11e-eeuwse Kentse legende vertelt hoe een schout genaamd Thunor door de aarde werd opgeslokt bij þunores hlæwe ("Thunors heuvel"), wat wijst op vervaging van Donar als dezelfde god.
Donarsknotsen
Knotsen uit de Romeinse tijd, die van de 2e tot de 3e eeuw werden gemaakt, waren verspreid over het hele rijk, inclusief Romeins Brittannië. Ze werden meestal vervaardigd van goud en hadden de vorm van een houten knots. Een exemplaar uit Keulen-Nippes draagt de inscriptie "DEO HER[culi]", wat de link met Hercules bevestigt.
Er waren twee hoofdtypen knotsen: een kleiner type van ongeveer 3 cm, gegoten in mallen, en een groter type van ongeveer 5 cm, gemaakt van plaatmetaal. Een bronzen votiefknots uit Willingham Fen volgt het Romeinse ontwerp, maar voegt Keltische elementen toe, zoals dierkoppen, menselijke figuren en een wiel (zonnewiel) aan de basis van de knots.
In de Migratieperiode, van de 5de tot de 7de eeuw, verspreidde het amulettype zich snel vanuit het Elbegebied door Europa. Deze Germaanse Donarknotsen werden gemaakt van hertengewei, bot of hout, en soms van brons of edelmetalen. Ze werden uitsluitend gevonden in vrouwelijke graven en gedragen als hanger aan een riem of oor.
In de loop van de 8ste en 9de eeuw, tijdens de kerstening van Scandinavië, werden deze amuletten vervangen door de Thorshamer, een symbool dat typerend werd voor de Vikingtijd.
Thorshamers
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oedeshoeg-mjoelnir-met-knoopwerk-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gotland-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oedeshoeg-mjoelnir-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/mantelsluiting-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romersdal-thorshamer-met-ring.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorshamer-tin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oedeshoeg-mjoelnir-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/damascusstalen-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-sejro-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijslandse-thorshamer-zilver.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hanger-thor-eyrarland-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/open-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hiddensee-sieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-van-oland-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/rusvik-thorshamer-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-uit-sejro-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thors-hammer-necklace-schonen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-romersdal.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/klassieke-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-van-oland-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/haithabu-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/tinnen-romersdal-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/skane-thorshamer-met-ketting.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-hanger-thorshamer-met-gezicht.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/benen-zweedse-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-futhark.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-hanger-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronzen-oedeshoeg-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-wolvenkruis-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/rusvik-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-uit-valse-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-hanger-thorshamer-met-ramskop.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-uit-valse-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/benen-thorshamer-met-knoopmotief.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/luxe-thorshameramulet-sigtuna-copy.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorshamer-uit-fossi-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/gotland-thorshamer-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hiddensee-sieraad-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-zonder-ring.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/haithabu-thorshamer-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oedeshoeg-mjoelnir-met-knoopwerk-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/benen-oedeshoeg-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/handgesmede-ijzeren-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/mantelsluiting-thorshamer-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/luxe-thorshameramulet-sigtuna.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/kleine-oedeshoeg-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-triquetra-zilver.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorsieraad.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oorbellen-ijslandse-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorshamer-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijsland-thorshamer-uit-fossi-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-hanger-thorshamer-met-gezicht-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-adelaarskop-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-wolvenkruis-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-wolvenkop-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-viking-thorshamer-met-gezicht-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-van-mandermark-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-uit-sejro-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/oorbellen-ijslandse-thorshamer-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijslandthorshamer-klein-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-sejro-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-van-mandermark-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-adelaarskop-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijslandthorshamer-klein-brons.html
Donars knotsen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-berlock-hanger-brons.html
https://celticwebmerchant.com/en/germanic-berlock-pendant.html
Bijl amuletten
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-baardbijlsieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-baardbijlsieraad-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-bijlhanger.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/benen-viking-bijlhanger.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbijlhanger-gotland-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-amulet-manu-en-yemu.html
Rams sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/benen-ramssieraad.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-armband-met-ramskoppen.html
Drinkhoorns met thorshamers
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkbeker-mjolnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/mok-viking-lair.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoornen-beker-mjolnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/drinkhoorn-mjolnir.html
Leren armbeschermers met thorshamer
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-viking-armbeschermers-155145743.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-vikingarmbeschermers-lang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-armbeschermers-met-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-vikingarmbeschermers-lang-155145744.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-bracers-mjolnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-viking-armbeschermers.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-vikingarmbeschermers-lang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/paar-vikingarmbeschermers-lang-155145744.html
Tasjes met thorshamer
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-tas-met-thorshamer-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-tas-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-tas-met-thorshamer.html
Voorwerpen met thorshamers
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houten-wandelstok-met-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/drinkhoornhouder-thorshamer.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-scania.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/houtsnijwerk-thoran.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-knopen-5800979.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorshamer-met-gezicht.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorsbeeldje-eyrarland-zwart.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/thorsbeeldje-eyrarland.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/mjolnir-dobbelbeker-zwart.html