Blog & lookbook - Pagan symboliek: de Wilde jacht

Pagan symboliek: de Wilde jacht

De Wilde Jacht is een bekend motief in de folklore van verschillende Indo-Europese volkeren. Het is nauw verbonden met de religieuze tradities van de Kelten & Germanen, Vikingen, en Slavische volkeren. In deze blog bespreken we deze traditie en belichten we de moderne rituelen waarin de Wilde Jacht nog steeds zichtbaar is.

Wat is de Wilde Jacht?

De Wilde Jacht is een bovennatuurlijk fenomeen waarbij een mythische leider aan het hoofd staat van een groep spookachtige jagers of bovennatuurlijke wezens. Deze jacht vindt traditioneel plaats in de periode tussen Samhain (Halloween) en Yule (Kerstmis), een tijd waarin de dagen op hun kortst zijn en de natuur in een staat van duisternis en dood verkeert.

In het volksgeloof werd het waarnemen van de Wilde Jacht vaak gezien als een slecht voorteken. Het zou kunnen wijzen op naderend onheil, zoals oorlog, een pestuitbraak of zelfs de dood van de getuige. Men geloofde ook dat mensen die de Jacht tegenkwamen, konden worden ontvoerd naar de onderwereld of het rijk van de elfen. Sommige verhalen suggereren zelfs dat de zielen van mensen tijdens hun slaap werden meegenomen om zich bij de jagers aan te sluiten.

Het wilde jachtverhaal is over duizenden jaren tijd geëvalueerd. Daarom is het moeilijk om de oorspronkelijke betekenis te achterhalen.

Jacob Grimm beschouwde de Wilde Jacht als een angstaanjagende nachtelijke rit, geleid door een heidense god en diens vrouwelijke partner. Grimm, een pionier in de studie van Noord-Europese mythologie, zag hierin een voorteken van oorlog, waarbij leiders zoals Wuotan, Huckelbernd en Berholt vaak werden afgebeeld als oorlogszuchtige ruiters. Hij stelde dat deze rit oorspronkelijk zegeningen en voorspoed bracht voor het komende jaar, maar dat door de invloed van het christendom de jacht een duister en demonisch karakter kreeg. De figuur van Wodan, eens een sociale en vertrouwde god, werd getransformeerd in een angstaanjagende kracht. Soms werd de mannelijke jager vervangen door vrouwelijke figuren zoals Holda of Berchta, die mogelijk de echtgenote van Wodan waren.

Sommige onderzoekers zien in de Wilde Jacht de sporen van een oud Indo-Europees erfgoed, verbonden met de cultus van de doden. Hierbij brengen de doden via sjamanistische rituelen vruchtbaarheid en wedergeboorte. De jacht staat symbool voor de cyclische relatie tussen dood en wedergeboorte binnen de kosmische orde. Zo kan hij ook worden verbonden met het bredere concept van voorouderverering, waarbij de doden als bemiddelaars of vorm van overgang tussen de levenden en de kosmische krachten optreden. Het dodenleger staat daarmee in contrast met de extatische levende krijgers, zoals de berserkers.

Een andere theorie verbindt de Wilde Jacht met vroegere Germaanse tradities. Tacitus beschreef in zijn werk Germania de Harii, een stam die zichzelf zwart schilderde om op een leger van doden te lijken, wat parallellen vertoont met de Wilde Jacht. De rit wordt daarnaast ook gezien als een verschijnsel waarbij de dode krijgers, geleid door Wodan, in een rituele jacht door de lucht trekken.

Hoewel de Wilde Jacht vooral voorkomt in Germaanstalige gebieden, zijn er ook enkele verhalen bekend uit Keltische regio's en het Middellandse Zeegebied, zij het minder wijdverbreid.

De leden van de Wilde Jacht

De leider van de Wilde Jacht wordt vaak geassocieerd met de Germaanse god Wodan (of Odin). Hij wordt gezien als een oude, ambivalente godheid die zowel de dood als de wederopstanding beheerst, als een soort gids van de ziel. Andere versies van het verhaal noemen een historische of legendarische figuur als leider, zoals Theodorik de Grote, de Deense koning Waldemar Atterdag of Sigurd de Drakendoder; de Welshe Gwyn ap Nudd, koning van de Andere Wereld; en zelfs bijbelse personages zoals Herodes, Kaïn, Gabriël of de Duivel. In Duitsland wordt de Wilde Jacht soms aangeduid als het "Wildes Heer" (Wilde Leger), waarbij de leider verschillende identiteiten kan aannemen, zoals Wodan, Knecht Ruprecht (vergelijkbaar met Krampus), Berchtold en Holda.

De jagers die de leider vergezellen, worden vaak voorgesteld als de zielen van overledenen of spookachtige honden. In sommige versies kunnen deze jagers ook elfen, valkyries of andere bovennatuurlijke wezens zijn. Mogelijk past dit binnen het bredere concept van voorouderverering, Een theorie stelt dat de Wilde Jacht verband houdt met het Proto-Indo-Europese gebruik van de kóryos (mogelijk waren ook Tacitus' Harii geen stam, maar een kóryos-krijgsbende), waarbij jonge krijgers na een veeroof als initiatieritueel terugkeerden met geschenken.

Dieren spelen een prominente rol in de Wilde Jacht, waarbij honden of wolven vaak worden afgebeeld als metgezellen van de jagers. In bepaalde delen van Duitsland wordt zelfs gesproken over weerwolven die de Jacht begeleiden en voedsel of bier uit huizen stelen. De paarden die de jagers berijden, worden vaak met bovennatuurlijke kenmerken beschreven, zoals meerdere benen of vurige ogen, wat hun demonische aard benadrukt.

Moderne rituelen en invloed

Hoewel de Wilde Jacht in haar oorspronkelijke vorm minder zichtbaar is in de hedendaagse cultuur, blijven elementen ervan bestaan in moderne rituelen en volksfeesten. In sommige delen van Europa, zoals Duitsland en Scandinavië, zijn er nog steeds tradities waarin de Wilde Jacht wordt herdacht of nagespeeld. Dit gebeurt vaak in de wintermaanden, wanneer de dagen kort zijn en de donkere krachten van de natuur het meest aanwezig lijken. Ook in verhalen, kunst en literatuur blijft de Wilde Jacht een populair thema dat mensen herinnert aan de mysterieuze en angstaanjagende krachten van de natuur.

In verschillende landen en regio’s bestaan er varianten van het verhaal van de Wilde Jacht, elk met hun eigen specifieke figuren en culturele invullingen. Hier volgt een overzicht van enkele regionale versies:

Duitsland

In Duitsland zijn er talloze versies van de Wilde Jacht, die per regio verschillen in de leider en symboliek. De leider wordt vaak aangeduid als der Schimmelreiter, en is geassocieerd met de god Wotan (of Odin). In sommige regio's wordt de jacht echter geleid door een vrouwelijke figuur, zoals Holda (ook bekend als Holle of Holt) in Noord-Duitsland of Perchta (ook Berchta of Berta) in Zuid-Duitsland. Holda en Perchta worden gezien als beschermers van de natuur en hebben zowel belonende als straffende kwaliteiten, verbonden aan de seizoenscyclus.

Scandinavië

In Scandinavië was de Wilde Jacht bekend onder verschillende namen. In Noorwegen werd het Oskoreia genoemd, vaak geïnterpreteerd als 'De Asgardrit', en ook als Oensjægeren ('Odins jagers'). Regionale namen zoals Åsgårdsrei ('Asgardrit') kwamen voor in Trøndelag, terwijl men in Zweden sprak van Odens jakt en Vilda jakten ('de jacht van Odin' en 'wilde jacht'). In sommige Noorse legendes leidde Guro Rysserova ('Gudrun Paardenstaart') de jacht, een angstaanjagende figuur die op een zwart paard genaamd Skokse reed. De etymologie van oskorei is echter betwist, met mogelijke oorsprongen in Åsgård ('Asgard'), oska ('donder') of het Oudnoordse ǫskurligr ('verschrikkelijk').

Engeland

In Engeland zijn verschillende namen in omloop voor de Wilde Jacht, waaronder Herlaþing (Oud-Engels voor 'Herla's bijeenkomst'), Woden’s Hunt (Odin's Jacht), Herod’s Hunt (Herodes' Jacht), en Cain’s Hunt (Kaïns Jacht). In Cornwall stond het bekend als The Devil’s Dandy Dogs, terwijl men in Noord-Engeland de term Gabriel’s Hounds gebruikte. In Noord-Amerika werd het fenomeen soms aangeduid als Ghost Riders.

Nederland en Vlaanderen

In Nederland en Vlaanderen, vooral in het noorden van België, werd de Wilde Jacht vaak geassocieerd met de Bokkenrijders. Deze term werd in de 18e eeuw overgenomen door criminele bendes, die hun activiteiten probeerden te legitimeren door te beweren dat ze deel uitmaakten van de legendarische jacht.

Wales

In de Welshe folklore leidde Gwyn ap Nudd, rijdend op een demonisch paard, de Wilde Jacht. Hij werd vergezeld door een roedel witte en roodogige honden, Cŵn Annwn, de honden van de Andere Wereld. Gwyn ap Nudd was de koning van de onderwereld, verantwoordelijk voor het temmen van duivels die zielen wilden vernietigen.

Frankrijk

In Frankrijk werd de Wilde Jacht aangeduid als La Chasse Hellequin of de "Host", met als leider Hellequin. Deze naam is mogelijk afkomstig van het Oud-Engelse Herla, via de Normandische overheersers van Groot-Brittannië. In de folklore zijn ook figuren zoals Le Grand-Veneur bekend, die door de bossen van Fontainebleau jaagde. In de Frans-Canadese folklore wordt een vergelijkbare traditie de Chasse-galerie genoemd, waarbij jagers 's nachts door de lucht vliegen in een kano als straf voor hun zonden.

West-Slavische regio

Bij de West-Slaven is de Wilde Jacht bekend onder verschillende namen, zoals divoký hon of štvaní (Tsjechisch voor 'wilde jacht' of 'achtervolging'), dzëwô/dzëkô jachta (Kasjoebisch), en Dziki Gon of Dziki Łów (Pools). Deze traditie komt ook voor bij de Sorben en Slovenen, waar het bekendstaat als Divja Jaga ('wilde jachtpartij'). Slavische folkloreonderzoekers geloven dat dit motief is beïnvloed door Duitse bronnen. In Wit-Rusland heet het fenomeen Дзікае Паляванне, wat "wilde jacht" betekent, en is waarschijnlijk via Polen geïntroduceerd.

Italië en Spanje

In Italië zijn er verschillende benamingen voor de Wilde Jacht, zoals Caccia Morta ('Dode Jacht'), Caccia Infernale ('Helse Jacht'), en Caccia Selvaggia ('Wilde Jacht'). In Galicië, Spanje, staat het fenomeen bekend als Estantiga of Hostia, wat verwijst naar een "oud leger". In andere Spaanse regio’s wordt het aangeduid als Compaña of Santa Compaña ('troep' of 'compagnie'), Güestia in Asturië, en Hueste de Ánimas ('troep geesten') in León.

Sinterklaas en de Kerstman

De rol van Wotan's Wilde Jacht tijdens de kerstperiode heeft waarschijnlijk bijgedragen aan de ontwikkeling van de Nederlandse kerstfiguur Sinterklaas en, breder gezien, zijn Amerikaanse tegenhanger Santa Claus. Er zijn verschillende herkenbare overeenkomsten tussen deze figuren.

Een van de meest opvallende is de lange witte baard. Bovendien wordt Sinterklaas vaak afgebeeld op een wit-grijs paard, dat hij gebruikt voor zijn nachtelijke ritten. Hierdoor zijn Sinterklaas en Santa Claus meer dan alleen feestelijke symbolen; ze zijn ook verweven met oudere folklore en tradities die teruggaan op de mythologie van de Germaanse en Indo-Europese culturen. De evolutie van deze figuren toont aan hoe culturele elementen door de tijd heen veranderen en zich aanpassen aan nieuwe contexten. Lees hier meer over het verhaal van Sinterklaas.