De Noordse Bronstijd beslaat een periode in de prehistorie van Scandinavië van ongeveer 2000 - 500 v.Chr. Deze periode volgde op culturen zoals de Proto-Indo-Europese Strijdbijlcultuur (Touwbekercultuur), de Klokbekercultuur, de Trechterbekercultuur en de Noordse Steentijd. In deze blog ontdekken we de identiteit van deze verre voorouders van de Vikingen.
Archeologische culturen & migraties
Binnen de archeologie spreken we van veel verschillende culturen. Soms overlappen deze met etnische culturen maar vaak ook niet. Tegelijk moet de overgang van culturen niet als een abrupte historische gebeurtenis worden beschouwd. In veel gevallen maakte men gewoon een verandering van gewoonten mee terwijl de oude gewoonte een tijdje ernaast bleef bestaan. Zie dit artikel voor meer informatie over Archeologische en etnische culturen.
Ontstaan en Invloeden
De Germaanse Kopertijd culturen en Bronstijd culturen ontwikkelden zich vanuit de Proto-Indo-Europese steppenherders die rond 3.500 v.Chr. vanaf de Pontische steppen Westwaarts trokken. Onderweg mixten deze met Neolithische boeren. Hieruit ontstonden mixculturen, zoals de Touwbekercultuur. Uit DNA-onderzoek op lichamen van de Touwbekercultuur blijkt dat in sommige gevallen tot wel 90% van de patriarchale haplogroepen verwijzen naar Steppen-DNA van de vaderlijke lijn.
In Scandinavië (met name Jutland) ontwikkelde zich een archeologische afsplitsing van de Touwbekercultuur, de Bootbijlcultuur (2.800 - 2.300 v.Chr.), bekend om hun opvallend type strijdbijlen. Daarnaast ontwikkelde vanuit de Touwbekercultuur de Klokbekercultuur (2500 -2000 v.Chr.). Dit waren genetisch geen unieke volkeren; potten en strijdbijlen zijn geen mensen, maar archeologische kenmerken.
Genetisch onderzoek toont aan dat de bevolking van de Noordse Bronstijd genetisch verwant was aan die van de Touwbeker-, Klokbeker- en Únětice-culturen. Ze hadden de hoogste mate van lactose-tolerantie onder alle Europese Bronstijdvolkeren. De ontwikkeling van de Noordse Bronstijd rond 1750 v.Chr. was namelijk het resultaat van een mengeling van de Bootbijlcultuur en de Klokbekercultuur, met aanzienlijke invloed uit Centraal-Europa, met name van de Proto-Indo-Europese Únětice-cultuur. Deze invloed bracht innovaties zoals bronsbewerking, die vanaf 1750 v.Chr. systematisch verspreid raakte, hoewel brons al eerder, rond 2000 v.Chr., in gebruik was. Migraties vanuit het noorden en oosten zorgden voor verdere genetische en culturele diversiteit in de regio.
Handel en Contacten
De regio van de Noordse bronstijd strekte zich uit van Scandinavië tot delen van Noord-Duitsland, en sommige onderzoekers beschouwen ook delen van Estland, Finland en Pommeren als onderdeel van deze culturele sfeer. Tijdens de Noordse Bronstijd bestonden er nauwe handelsrelaties met Myceens Griekenland. De mensen van de Noordse Bronstijd waren experts in het verwerken van metaal en verhandelden barnsteen tegen metalen. Hierdoor werd deze cultuur één van de rijkste in Europa.
Samenlevingen en nederzettingen
De meeste mensen leefden op kleine boerderijen, vaak bestaande uit een langhuis en een paar bijgebouwen. Vanaf ongeveer 1300 v.Chr. werd het gebruikelijk om driebeukige langhuizen te bouwen, waarvan sommige erg groot waren. Deze grote gebouwen werden mogelijk gebruikt als leiderschap centra. Ook waren er versterkte nederzettingen, werkplaatsen voor metaal- en aardewerkproductie en speciale cultus gebouwen. Nederzettingen lagen vaak op hogere grond en dicht bij zee, wat handel en rituelen bevorderde.
Een opmerkelijk voorbeeld is de versterkte nederzetting Hünenburg bei Watenstedt in Noord-Duitsland. Deze plek functioneerde als handelscentrum, cultusplaats en machtscentrum.
Religie en Rituelen
De religie van de Noordse Bronstijd was Indo-Europees van aard en wordt gezien als de voorloper van de Germaanse mythologie. De zon speelde een centrale rol, dit kwam door de landbouw. Men was immers afhankelijk van de zon voor het groeien van de gewassen. De zon wordt afgebeeld in tekens zoals het zonnekruis, de triskelion en spiraalmotieven. De hemelvader, kosmische tweeling en de zonnegodin stonden centraal. Rituelen omvatten offers van dieren, wapens, sieraden en soms mensen, vaak in wateren zoals meren en moerassen. Ceremoniële voorwerpen, zoals bronzen luren, werden gebruikt in religieuze ceremonies en zijn vooral in Denemarken en West-Zweden gevonden. De religie was dharmatisch van aard en centreerde zich rond de kosmische orde en maatschappelijke eedgebonden wederkerigheid.
Scheepvaart
Schepen speelden een grote rol in deze samenleving. Dit blijkt uit duizenden rotstekeningen en de grote stenen scheepsgraven. Deze schepen waren geschikt voor handel, visserij en oorlog. De scheepvaart traditie uit de Noordse Bronstijd legde de basis voor de beroemde zee cultuur van de Vikingtijd.
Klimaat en Landbouw
Het klimaat tijdens de vroege Noordse Bronstijd was warmer dan nu en vergelijkbaar met dat van het huidige Midden-Duitsland. Dit gunstige klimaat maakte intensieve landbouw mogelijk, zelfs de teelt van druiven. Rond 850 v.Chr. begon het klimaat echter natter en kouder te worden, wat het leven moeilijker maakte en migratie veroorzaakte.
Bronstijd sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-oorbellen-met-spiraal-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/amulet-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-amulet-manu-en-yemu.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-speerpunt-sieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-klassieke-germaanse-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/spiraalvormige-brilfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-kam-met-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zonneamulet-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/torc-met-keltische-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-armband-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ketting-birka.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-brilfibula.html
Bronstijd wapens
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard-denemarken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hallstatt-antennazwaard.html
Bronstijd voorwerpen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-scheermes.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-vrouwenmes.html