De Griekse oudheid kan in verschillende historische periodes worden ingedeeld. In deze blog geven we per periode een kort overzicht van de geschiedenis van het oude Griekenland.
Myceens Griekenland
De Myceense beschaving was de laatste fase van de Bronstijd in Griekenland, die duurde van ongeveer 1750 v.Chr. tot 1050 v.Chr. De Myceners waren een mix van Neolithische boeren en een Proto-Indo-Europese elite. De Myceense samenleving wordt beschouwd als de eerste echte Griekse beschaving op het vasteland, met paleiscentra, stedelijke structuren, kunst en het schrift Linear B, dat de vroegste vorm van de Griekse taal vertegenwoordigt.
De Myceners waren sterk beïnvloed door de Minoïsche cultuur op Kreta en andere mediterrane beschavingen, maar ontwikkelden een eigen, complexe samenleving. De belangrijkste stad van de Myceense beschaving was Mycene, maar andere machtige centra waren Pylos, Tiryns en Thebe. Deze steden waren het centrum van macht en cultuur in het Myceense Griekenland.
De Myceners stonden bekend om hun innovaties op verschillende gebieden, zoals techniek, architectuur en militaire infrastructuur. Ze bouwden grote forten en paleizen, vaak op strategische hoogtes, zoals in Mycene en Tiryns. De militaire macht was een belangrijk aspect van de samenleving, met een krijgerselite die loyaal was aan de wanax (de koning).
De Myceense Grieken voerden een intensieve handel over grote delen van de Middellandse Zee. Ze onderhielden nauwe banden met vele andere beschavingen, waaronder de Egyptenaren en de Hettieten. In teksten uit Egypte en Klein-Azië wordt verwezen naar de Myceense gebieden onder de namen "Danaya" en "Ahhiyawa", wat verwijst naar de Myceense koninkrijken. Deze internationale contacten tonen de invloed die de Myceners hadden in de Oostelijke Middellandse Zee.
Bronstijd collaps
De Late Bronstijd aan de oostelijke kant van de Mediterraanse zee werd gekarakteriseerd door geavanceerde beschavingen met uitgebreide handelsnetwerken en complexe politieke systemen. Samenwerking tussen rijken zoals Troje, Egypte, de Hettieten, de Mesopotamiërs en de Myceners bevorderde wederzijdse afhankelijkheid, maar dit maakt hen kwetsbaar voor verstoringen. De ineenstorting kan zodoende worden vergeleken met die van de moderne kredietcrisis (2007-2008 n.Chr.).
Er zijn verschillende theorieën over de oorzaak van de ineenstorting, zoals klimaatverandering, vulkaanuitbarstingen, droogte, ziekte, invallen door de zeevolken of Doriërs of de economische verstoringen door de opkomst van ijzerbewerking. Na de instorting leidde de verandering in metaaltechnologie tot de IJzertijd.
Volgens de Systeemcrisis Theorie van Joseph Tainter leidt een toename in sociale complexiteit tot maatschappelijke ineenstorting, omdat mensen terugkeren naar eenvoudiger levenswijzen. De complexe politiek, economie en sociale organisatie van de Late Bronstijd maakten het moeilijk om de samenleving opnieuw op te bouwen na een verstoring.
Klimaatverandering bracht in de Late Bronstijd droogte naar de oostelijke Middellandse Zee en zorgde voor een afname van de boomgroei. Boomringen in Anatolië tonen een ernstige droge periode van ca. 1198 tot 1196 v.Chr. Ook het grondwater in de Dode Zee regio daalde drastisch. Onderzoek toont aan dat de droogte invloed had op de plaatsen verbonden aan de ondergang van de Bronstijd.
De ineenstorting van de Late Bronstijd was een periode van maatschappelijk verval in het Middellandse Zeegebied rond 1200 v.Chr. Het werd vooral gevoeld in Egypte, Anatolië, de Egeïsche Zee, Oost-Libië en de Balkan. De instorting was plotseling, gewelddadig en veroorzaakte culturele verstoringen, wat leidde tot een scherpe materiële achteruitgang en een afname van bevolkingsaantallen. De instorting van de Late Bronstijd werd gekoppeld aan gebeurtenissen zoals de val van Troje, de ondergang van Mycene en het Hettitische Rijk, en de chaos in Kanaän.
De palatseconomie van de Myceense beschaving, de Egeïsche regio en Anatolië viel uiteen en veranderde in de kleine, geïsoleerde dorpsculturen van de Griekse Donkere Eeuwen (ca. 1100-750 v.Chr.). Het Proto-Indo-Europese Hettitische Rijk stortte in, terwijl rijken als het Midden-Assyrische Rijk en het Nieuwe Rijk van Egypte in verzwakte vormen overleefden. Andere culturen, zoals de Feniciërs, kregen meer autonomie door de afnemende militaire aanwezigheid van Egypte en Assyrië.
De ondergang van de Bronstijd wordt beschouwd als een van de ergste rampen in de oude geschiedenis. Veel culturen herinneren zich deze periode als een "verloren gouden tijd". Slechts enkele staten overleefden de ondergang, zoals Assyrië, Egypte en de Fenicische stadstaten, maar ook zij waren verzwakt. Tegen het einde van de 1200 v.Chr. werd Assyrië zwakker, terwijl Fenicië zijn onafhankelijkheid herwon. Kleinere Aramese koninkrijken ontstonden in de Levant, en de Filistijnen vestigden zich in Zuid-Kanaän. Troje verdween; de Ilias en Odyssee kunnen mogelijk een echo zijn uit dit verre verleden.
De Griekse Donkere Eeuwen (ca. 1200–800 v.Chr.)
De Griekse Donkere Eeuwen, ook wel de Post-Palatial Bronstijd (ca. 1200–1050 v.Chr.) en de Vroege IJzertijd (ca. 1050–800 v.Chr.), markeren een periode van grote veranderingen.
Vroege IJzertijd
Van 1050–800 v.Chr. waren er vier centra met grotere bevolkingsaantallen: Lefkandi, Athene, Argos en Knossos. Pottenbakkers introduceerden eenvoudige geometrische ontwerpen en verbeterden hun technieken. Rond 900 v.Chr. werd het Fenicische alfabet overgenomen en aangepast met klinkers, wat leidde tot een nieuwe schrijfmethode die uiteindelijk ook de basis werd voor het Latijnse alfabet.
Handel en cultuur
Ondanks eerdere aannames was er vanaf 900 v.Chr. meer handel en culturele uitwisseling met het Oosten dan gedacht, zoals blijkt uit vondsten in Lefkandi. Deze contacten droegen bij aan het herstel van de economie. Lefkandi is ook bekend om een rijk graf met paarden en luxe goederen, wat wijst op sociale hiërarchie.
Sociaal en economisch herstel
Grieken leefden in kleine gemeenschappen, vaak georganiseerd rond familiegroepen (oikoi). Landbouw en ambachten gingen door, maar op kleinere schaal. Het gebruik van ijzer nam toe, wat wapens en gereedschappen betaalbaarder maakte. Economisch herstel begon in 800 v.Chr., met grotere handel en kunstuitingen zoals decoratieve aardewerk en bronzen voorwerpen.
Archaïsche Griekse periode
De archaïsche periode duurde van ca. 800 v.Chr. tot de tweede Perzische invasie in 480 v.Chr., Tijdens deze periode vestigden de Grieken zich rondom de Middellandse Zee en de Zwarte Zee en maakten deel uit van een uitgebreid handelsnetwerk.
De periode begon met een sterke bevolkingsgroei en ingrijpende veranderingen, waaronder de opkomst van de poleis (stadstaten). Volgens Anthony Snodgrass markeerden een "structurele revolutie" aan het begin en een intellectuele revolutie aan het eind deze tijd. De archaïsche periode legde de basis voor de Klassieke periode op politiek en cultureel gebied. Belangrijke ontwikkelingen omvatten het Griekse alfabet, vroege literatuur, monumentale beeldhouwkunst, roodfigurige keramiek en de opkomst van hoplietenlegers.
In Athene werden vroege democratische instellingen ingevoerd door Solon en verder hervormd door Cleisthenes. In Sparta ontstonden onder Lycurgus' invloed instellingen zoals de helotenstatus en de Peloponnesische Bond, waarmee Sparta een machtige speler werd.
Politieke ontwikkelingen en de stadstaat
De archaïsche periode zag de opkomst van de polis als dominante politieke eenheid. Veel steden kwamen onder leiding van tirannen en er ontstonden vroege wetten en bestuurlijke systemen. De urbanisatie, zoals synoikismos (het samenvoegen van nederzettingen), versterkte deze ontwikkeling. Steden zoals Athene en Argos verenigden zich fysiek en politiek, wat leidde tot de klassieke betekenis van de polis.
Tirannie in Archaïsch Griekenland
Vanaf 700 v.Chr. ontstonden tirannieën, waar leiders de macht grepen, vaak gesteund door privélegers. Bekende tirannen waren Cypselus in Korinthe en Theagenes in Megara. Hoewel het woord "tiran" later een negatieve lading kreeg, werden deze leiders in die tijd niet als illegitiem gezien.
Griekse kolonisatie
In 800-700 v.Chr. stichtten de Grieken veel kolonies rond de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. Deze kolonies waren onafhankelijke stadstaten. De eerste kolonies ontstonden op Sicilië en in Zuid-Italië, bekend als Magna Graecia ("Groot-Griekenland"). Later vestigden de Grieken zich ook in het westen (bijvoorbeeld Marseille) en het oosten (zoals de Zwarte Zee).
Athene: opkomst en macht
In de vroege Klassieke periode was Athene een belangrijke stad, maar pas in de late zesde eeuw v.Chr. werd het een van de machtigste steden in Griekenland. Rond 636 v.Chr. vond de eerste bekende gebeurtenis plaats: een mislukte staatsgreep door Cylon, die tiran van Athene wilde worden. Destijds was de monarchie vervangen door de archont, een belangrijke functie die alleen door aristocraten (de Eupatridae) kon worden bekleed.
In Athene werden in 594 v.Chr. hervormingen doorgevoerd, zoals het afschaffen van slavernij voor schulden en het toekennen van burgerrechten op basis van inkomen in plaats van afkomst, wat migratie tussen de verschillende lagen van de samenleving bevorderde. Men richtte ook een volksvergadering en een raad van 400 op, waardoor burgers meer invloed kregen.
Sparta: Een sterk georganiseerde stadstaat
Sparta ontwikkelde in 800 v.Chr. een unieke staatsvorm. Na de Eerste Messenische Oorlog (740–720 v.Chr.) werden de Messeniërs slaven (Heloten). Tegelijk kregen Spartaanse functionarissen, de ephoren, meer macht. Rond 560 v.Chr. begon Sparta een netwerk van bondgenootschappen, de Peloponnesische Liga, om opstanden te voorkomen en rivalen zoals Argos te bestrijden.
Bevolking en Economie
De Griekse bevolking verdubbelde rond 800 v.Chr., wat leidde tot grotere nederzettingen. Veel mensen leefden op kleine boerderijen die divers gewassen teelden, zoals graan, olijven en druiven. Handel nam ook toe, vooral met het oosten en Zuid-Italië. Vanaf 600 v.Chr. werd muntgeld ingevoerd, wat handel en betalingen vereenvoudigde.
Kunst
Tijdens de archaïsche periode evolueerden Griekse kunststijlen naar meer realistische en natuurlijke vormen. Monumentale beeldhouwkunst deed zijn intrede, en aardewerk verschoof van geometrische patronen naar de vroege rode-figuur techniek. In deze tijd werden ook oosterse invloeden zichtbaar, vooral in aardewerk en sculpturen. Aanvankelijk bestond Griekse beeldhouwkunst uit kleine bronzen beelden van paarden en mensen, vooral te vinden in religieuze heiligdommen. Later werden menselijke figuren levensgroot uit hardsteen gemaakt, geïnspireerd door Egyptische voorbeelden. De bekendste sculpturen uit deze periode zijn de kouroi (jonge mannen) en korai (jonge vrouwen). Deze dienden als grafmonumenten of religieuze beelden. Tegen het einde van 600 v.Chr. nam het gebruik van kouroi af. Grieks aardewerk ontwikkelde zich van geometrische patronen naar figuratieve ontwerpen. In Korinthe ontstond rond 700 v.Chr. de zwart-figurige techniek, gevolgd door de rood-figurige stijl in Athene rond 525 v.Chr. Deze technieken maakten meer detail in decoratie mogelijk.
Literatuur
De oudste Griekse literatuur, vooral poëzie, stamt uit deze periode en was een doorontwikkeling van de Indo-Europese bardische traditie. Homerus’ epen, zoals de Ilias en de Odyssee, zijn het vroegst bewaard gebleven. Naast epiek ontstonden lyriek en de eerste aanzetten tot tragedie. De vroegste proza verscheen rond 600 v.Chr.
Religie
De archaïsche periode zag de opkomst van monumentale stenen tempels, zoals de tempel van Apollo in Korinthe. Deze tempels huisvestten vaak cultusbeelden. Het aantal offers en votiefbeelden, zoals bronzen figuren, nam sterk toe. Heiligdommen zoals Olympia en Delphi werden pan-Helleense centra.
Olympia
In Olympia, waar de cultus van Zeus al sinds de donkere eeuwen bestond, groeide het aantal offers explosief. Dit viel samen met de heropleving van de Olympische Spelen in 776 v.Chr.
Delphi
Delphi werd een belangrijk religieus centrum, mede door de ontwikkeling van het beroemde orakel. Vanaf de 800 v.Chr. trokken offers uit heel Griekenland naar deze plek.
Begrafenisrituelen
Griekse begrafenis praktijken werden diverser. In Athene wisselden crematie en begraving elkaar af, vaak met eenvoudige grafgiften. Rond 700 v.Chr. werden begraafplaatsen buiten de stad aangewezen. In sommige steden, zoals Sparta, werden extravagante uitvaarten beperkt door wetgeving.
Filosofie
In deze periode ontwikkelde de Griekse filosofie zich en werd deze op schrift gezet. Denkers zoals Thales combineerden praktische kennis met filosofische ideeën.
Militaire Ontwikkelingen
De Grieken ontwikkelden het hoplietenschild. Rond de 700 v.Chr. ontstonden de kenmerkende falanx-tactieken. In de scheepvaart werd de trireem (drie rijen roeiers) geïntroduceerd, waarmee de Griekse zeemacht zich verder ontwikkelde.
Klassieke periode
De 5e eeuw v.Chr. wordt vooral bekeken vanuit het Atheense perspectief, omdat veel verhalen, toneelstukken en geschriften uit die tijd afkomstig zijn van Athene. De eeuw begon met belangrijke gebeurtenissen zoals de val van de laatste Atheense tiran en de hervormingen van Cleisthenes in 508 v.Chr., en de Ionische Opstand in 500 v.Chr., die leidde tot de Perzische invasies. Ondanks de verovering van delen van Griekenland versloegen de Grieken de Perzen bij Marathon (490 v.Chr.) en later bij Thermopylae, Salamis en Plataea (480-479 v.Chr.).
Na de Perzische oorlogen leidde Athene de Delische Bond, die onder Atheense controle veranderde in een imperium. Dit zorgde voor spanningen met bondgenoten en Sparta, wat in 431 v.Chr. uitmondde in de Peloponnesische Oorlog. Na een korte vrede hervatte de oorlog, en Sparta versloeg Athene in 404 v.Chr., wat het einde van Atheense dominantie markeerde.
Sparta werd tijdens zijn hele geschiedenis geregeerd door een diarchie, met twee koningen uit de Agiaden- en Eurypontiden-dynastieën. Volgens legendes stamden deze lijnen af van de tweeling Eurysthenes en Procles, afstammelingen van Hercules, die Sparta veroverden na de Trojaanse oorlog.
Oorlog tegen de Perzen
De Ionische opstand tegen de Perzen (499-494 v.Chr.), gesteund door Athene, leidde tot wraakacties van Perzië. Bij de Slag bij Marathon (490 v.Chr.) versloegen de Atheners de Perzen. In 480 v.Chr. probeerde Xerxes opnieuw Griekenland te veroveren, maar 31 stadstaten boden weerstand. Ondanks offers zoals bij Thermopylae behaalden de Grieken grote overwinningen bij Salamis en Plataea.
Athene domineerde daarna de Delische Bond, wat spanningen met Sparta veroorzaakte. Dit leidde in 431 v.Chr. tot de Peloponnesische Oorlog, die eindigde in een Spartaanse overwinning (405 v.Chr.) en de onderwerping van Athene. Na de oorlog raakte Sparta verzwakt door nederlagen tegen Thebe, waaronder bij Leuctra (371 v.Chr.), wat Messenië onafhankelijk maakte. Zowel Sparta als Thebe verloren uiteindelijk hun dominante positie door voortdurende conflicten.
Het machtsvacuüm in Griekenland werd opgevuld door Macedonië onder Filippos II, die in 338 v.Chr. de Griekse stadstaten versloeg bij de Slag bij Chaeronea en de Corinthische Bond oprichtte. Filippos werd echter in 336 v.Chr. vermoord, waarna zijn zoon Alexander de Grote zijn campagne tegen Perzië voortzette. Alexander veroverde Perzië, versloeg koning Darius III, en bereikte zelfs India. Zijn plotselinge dood in 323 v.Chr. maakte een einde aan zijn ambities, maar hij liet een blijvende erfenis achter in de vorm van het Hellenisme.
Hellenistische periode
De Hellenistische periode (323-30 v.Chr.) begon met de dood van Alexander de Grote en eindigde met de dood van Cleopatra VII, de laatste Macedonische heerser van Egypte. In deze tijd ontstonden nieuwe monarchieën gebaseerd op Macedonische en Oosterse tradities. Alexanders generaals, bekend als de Diadochen, verdeelden zijn rijk. Belangrijke koninkrijken waren die van Antigonus en zijn zoon Demetrius in Macedonië en Griekenland, Ptolemaeus in Egypte, en Seleucus in Syrië en het voormalige Perzische Rijk. Kleinere rijken waren onder andere de Attaliden in Anatolië en het Grieks-Bactrische koninkrijk.
De grenzen tussen de Hellenistische koninkrijken waren aanvankelijk instabiel. Antigonus probeerde zijn macht uit te breiden, maar werd in 301 v.Chr. verslagen bij de Slag bij Ipsus. Tegen het midden van de derde eeuw v.Chr. waren de grenzen grotendeels stabiel, hoewel conflicten bleven bestaan. Ondertussen werden steden als Alexandrië en Antiochië belangrijke centra van Hellenistische cultuur. Veel Grieken migreerden naar nieuwe steden in het oosten, zoals het Indo-Griekse Koninkrijk in Afghanistan en Pakistan.
Binnen Griekenland vormden de stadstaten twee bonden: de Achaeïsche Bond en de Aetolische Bond. Deze bonden waren vaak in conflict en raakten betrokken bij de oorlogen van de Diadochen. De Antigoniden kwamen in conflict met Rome en werden uiteindelijk verslagen; Macedonië werd in 149 v.Chr. onderdeel van de Romeinse Republiek. Het Seleucidische Rijk viel langzaam uiteen en werd in 64 v.Chr. door Rome veroverd. Het Ptolemeïsche Egypte bleef tot 30 v.Chr. bestaan, toen ook dit rijk door de Romeinen werd ingelijfd.
Met de Romeinse overname van de Achaeïsche Bond in 146 v.Chr. kwam een einde aan de onafhankelijkheid van Griekenland.
Bronstijd sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/amulet-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-amulet-manu-en-yemu.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-speerpunt-sieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-klassieke-germaanse-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/spiraalvormige-brilfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-kam-met-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zonneamulet-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/torc-met-keltische-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-armband-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ketting-birka.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-brilfibula.html
Bronstijd wapens
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard-denemarken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hallstatt-antennazwaard.html
Bronstijd voorwerpen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-scheermes.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-vrouwenmes.html
Griekse helmen & zwaarden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-elite.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-italische-helm-gebronsd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-italische-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-met-helmkam.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-boeotische-helm-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-thracische-hoplietenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-hoplietenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-corinthische-helm-type-a.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/republikeinse-parazonium.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroege-corinthische-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-xiphos-campovolano.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-xiphos-sparta.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/grieks-hoplietenzwaard.html
Griekse sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-set-van-35-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-pastelkleuren.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-27-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-25-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-bovenarmband-met-slang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-zeus.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-snavelspeld.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bovenarmband-slang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-munthanger-athena.html
Griekse wapenrusting
https://www.celticwebmerchant.com/nl/zwarte-musculata.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-musculata.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hellenistische-scheenbeschermers.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/luxe-griekse-scheenbeschermers.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-linothorax.html