De Migratieperiode (ca. 300 tot 800 n.Chr.), was een periode die oorspronkelijk werd gekarakteriseerd door grootschalige migraties. Deze periode zag de val van het West-Romeinse Rijk en de daaropvolgende vestiging van verschillende stammen in de voormalige Romeinse gebieden, evenals de oprichting van de post-Romeinse koninkrijken. In deze blog geven we een korte introductie over deze complexe periode en benoemen we de valkuilen.
Migratieperiode
De term migratieperiode verwijst naar de belangrijke rol die de migratie, invasie en vestiging van verschillende volkeren speelden. Germaanse volkeren zoals de Bourgondiërs, Vandalen, Goten, Alemannen, nomadische volkeren zoals de Alanen, Hunnen, Pannonische Avaren, Bulgaren en Magyaren en de vroege Slaven speelden hierin een centrale rol.
Datering
De periode wordt geacht te zijn begonnen in 375 n.Chr. (mogelijk al vanaf 300 n.Chr.) en eindigde in 568- of 800 n.Chr. Er waren verschillende factoren die bijdroegen aan deze migratie en invasie, en de rol en betekenis ervan worden nog steeds veel besproken. Het begin van de periode wordt algemeen beschouwd als de invasie van Europa door de Hunnen uit Azië rond 375 n.Chr., en het einde loopt tot 800 n.Chr. In de 4e eeuw, bijvoorbeeld, werd een zeer grote groep Goten als foederati in de Romeinse Balkan gevestigd, en de Franken werden ten zuiden van de Rijn in het Romeinse Gallië geplaatst. In 406 werd de Rijn door een bijzonder grote en onverwachte groep Vandalen, Alanen en Suebi overgestoken. Terwijl de centrale macht in het West-Romeinse Rijk afbrokkelde, werd het leger steeds belangrijker, maar dit werd gedomineerd door mensen die de etniciteit van deze binnenvallende volkeren deelden.
Verschillende migratiegolven
De migratieperiode, een tijdperk van grote volksverhuizingen, kan grofweg worden opgedeeld in twee grote golven. De eerste golf werd veroorzaakt door de Hunnen, die vanuit Azië de Pontische steppen binnentrokken. Hun opkomst veroorzaakte een domino-effect van migraties onder andere volkeren. De tweede golf volgde uit het machtsvacuüm dat de Hunnen achterlieten, wat leidde tot de verplaatsing van Slavische volkeren en steppevolkeren. Veel Germaanse volkeren vormden confederaties en waren direct of indirect betrokken bij grote volksverhuizingen. Maar migratie was slechts één aspect van deze periode. Een vollediger beeld laat zien dat het ging om een complexe samenloop van migratie, culturele veranderingen en de aftakeling van het Romeinse centrale gezag.
Wanneer we aan migratie denken, stellen we ons vaak hele volkeren voor die als onstuitbare bowlingballen over de landkaart rollen, alles vernietigend wat ze tegenkomen. De werkelijkheid was genuanceerder. Hoewel er soms grote groepen mensen migreerden, gebeurde dit vaak in kleinere delen. Onderweg kwamen deze migranten in contact met lokale bevolkingen. Dit contact was soms gewelddadig, maar ook vreedzaam, bijvoorbeeld door handel en uitwisseling van kennis en cultuur.Veel van de volkeren die in de migratieperiode naar voren kwamen, waren geen onbekenden in het Romeinse Rijk. Al honderden jaren namen deze volkeren deel aan het Romeinse leven, bijvoorbeeld als huursoldaten in het leger of als bondgenoten en handelspartners. Ondanks culturele verschillen deelden zij vaak een gemeenschappelijke Indo-Europese oorsprong, wat zorgde voor religieuze en culturele overeenkomsten tussen de culturen. De legers van de migratieperiode waren zowel aan Romeinse als aan "barbaarse" zijde divers samengesteld. Soldaten vertegenwoordigden een breed scala aan culturele achtergronden, waardoor deze migraties geen eenvoudige bewegingen van afzonderlijke volkeren waren, maar complexe interacties van culturen en tradities.
Migraties vóór de grote volksverhuizingen
De Germaanse stammen ontstonden in Zuid-Scandinavië en Noord-Duitsland en begonnen zich vanaf 1000 v.Chr. te verspreiden, waarschijnlijk door overbevolking. De eerste golf trok west- en zuidwaarts, waarbij ze rond 200 v.Chr. de Keltische bevolking naar het westen verdrongen tot aan de Rijn. Rond 100 v.Chr. bereikten deze stammen Zuid-Duitsland en de grenzen van de Romeinse provincies Gallië en Cis-Alpijns Gallië. Hier werden ze gestopt door Gaius Marius en later Julius Caesar. Deze scheidslijn zou tijdens het Romeinse Rijk worden opgenomen in de Limes (Romeins-Barbaarse grens).
Een latere migratiegolf tussen 600 en 300 v.Chr. bracht Germaanse stammen oost- en zuidwaarts vanuit Scandinavië, richting de kust van de Baltische Zee en langs de Wisla tot bij de Karpaten. In deze periode noemde Tacitus stammen zoals de Tencteri, Cherusci, Hermunduri en Chatti. Indirect vormde dit het begin van Germaanse menging in het steppegebied.
Door onderlinge verbondenheid ontstonden later bekende Germaanse confederaties zoals de Alemannen, Franken, Saksen, Friezen en Thüringers.
Eerste grote migratiegolf (300-500 n.Chr.)
De eerste grote volksverhuizing vond plaats tussen 300 en 500 n.Chr. en bracht Germaanse stammen, samen met andere groepen, in controle over grote delen van het West-Romeinse Rijk.
De rol van de Hunnen
De Hunnen speelden een cruciale rol bij het op gang brengen van deze migraties. Hun opkomst in de 4e eeuw n.Chr. veroorzaakte een kettingreactie van volkerenbewegingen. Vanuit de Euraziatische steppe vielen de Hunnen West-Europa binnen, waarbij zij de Goten, Sarmaten en Alanen voor zich uit dreven. Dit veroorzaakte massale verschuivingen en conflicten in en rond het Romeinse Rijk.
De Tervingi, een Gotische stam, vluchtten in 376 n.Chr. over de Donau naar Romeins grondgebied om aan de Hunnen te ontsnappen. Deze migratie leidde tot spanningen met de Romeinen, die uitmondden in de Slag bij Adrianopel in 378 n.Chr., waarin de Romeinen een zware nederlaag leden. Uit de Tervingi ontstonden later de Visigoten, die in 410 n.Chr. Rome plunderden en zich uiteindelijk vestigden in Gallië en Spanje. Hier stichtten zij rond 460 n.Chr. het Visigotische Koninkrijk.
Alanen
De Alanen migreerden westwaarts, vaak in coalitie met Germaanse stammen zoals de Vandalen en Sueben. Samen staken zij in 406 n.Chr. de Rijn over en vestigden zich later in Hispania en Noord-Afrika, waar zij deel uitmaakten van het Vandaalse koninkrijk.
Sarmaten
Sommige Sarmaten sloten zich aan bij de Hunnen als bondgenoten, terwijl anderen zich verspreidden en integreerden in Germaanse en Romeinse gemeenschappen.
Odoacer en de val van Rome
In 476 n.Chr. zette Odoacer, een leider van een coalitie van Germaanse Herulen, Rugiërs en Sciriërs, de laatste Romeinse keizer, Romulus Augustulus, af. Dit markeerde het einde van het West-Romeinse Rijk.
De Franken
De Franken migreerden geleidelijk naar Romeins Gallië en stichtten onder Clovis in 486 n.Chr. een machtig koninkrijk in Noord-Gallië. Dit koninkrijk zou later uitgroeien tot het kerngebied van Frankrijk en Duitsland.
De Ostrogoten
Onder leiding van Theodorik de Grote vestigden de Ostrogoten zich in Italië en stichtten daar een koninkrijk.
Anglo-Saksen en Bourgondiërs
De Anglo-Saksen vestigden zich in Groot-Brittannië na het einde van de Romeinse controle, terwijl de Bourgondiërs zich in Noordwest-Italië, Zwitserland en Oost-Frankrijk vestigden.
Tweede grote migratiegolf (500-700 n.Chr.)
Tijdens deze periode breidden Slavische stammen zich verder uit in Centraal-, Oost- en Zuidoost-Europa.
Slavische stammen maakten het oosten van Europa grotendeels Slavischsprekend.
De Avaren en later de Magyaren vernietigden rond 567 n.Chr. het koninkrijk van de Gepiden. De Longobarden, een Germaanse stam, vestigden zich met bondgenoten in Italië.
De Bulgaren, oorspronkelijk een nomadisch volk uit Centraal-Azië, migreerden naar de Balkan en maakten de regio grotendeels Slavischsprekend tegen de 7e eeuw.
Latere invloeden
De Arabische legers probeerden in de 7e en 8e eeuw Europa binnen te dringen, maar werden gestopt door de Byzantijnen en Bulgaren. Tegelijkertijd veroverden de Moren via Gibraltar het Visigotische Spanje, maar werden ze in 732 n.Chr. door de Franken verslagen bij de Slag bij Poitiers.
De Hongaren vestigden zich rond 895 n.Chr. in de Karpaten en begonnen invallen in Europa.
De Vikingen begonnen hun expansie in de late 8e eeuw, wat de laatste grote migratiegolf van deze periode markeerde.
Waarom eindigde het Romeinse rijk
Waarom het Romeinse rijk ineen stortte blijft onderwerp van debat. Waarschijnlijk werd het veroorzaakt door een combinatie van factoren. Enkele voorbeelden hiervan zijn: grootschalige migratie, machtige vijanden aan de grenzen, de introductie van het monotheïstische christendom als staatsgodsdienst, toename van Niet-Romeinse troepen in het Romeinse leger. Het steeds groter wordende overheidsorgaan terwijl het centraal gezag afbrokkelde en polariseerde.
Polarisatie door het christendom
Een mogelijke indirecte oorzaak van de val van het Romeinse Rijk kan worden gezien in een fundamentele vernieuwing in spiritualiteit en levensstijl. De Romeinse polytheistische religie deelde haar oorsprong met de religies van de Kelten, Germanen en veel Steppenvolkeren. Al dan niet verschillend, stond in hun levensopvattingen de invalshoek van kosmische orde centraal: deze volkeren waren cultureel dharmatisch, waarbij de aristocratie als taak had om orde en structuur te scheppen. In 381 n.Chr. werd het monotheïstische christendom als de Romeinse staatsgodsdienst erkend. Enkele jaren hierna braken binnen het christendom conflicten uit die leidde tot schisma's. Veel inwoners van het Romeinse Rijk waren toen mogelijk nog niet bekeerd. Van hen werd verwacht de oude goden af te zweren, samen met hun 4.000 jaar oude religie zoals kosmische orde, klassensysteem, eedgebonden relaties en voorouderverering. Waarschijnlijk leidde dit tot polarisatie en onduidelijkheden. Het concept Goed en Kwaad met daarbij het heilig schrift als leidraad veroorzaakte twee groepen met een totaal ander wereldbeeld. Waar de Romeinen vroeger buitenlandse goden overnamen, diende iedereen nu binnen een monotheïstisch kader te denken. De gevolgen die dit had op alle lagen van centraal gezag moeten een grote impact hebben gehad.
Elasticiteit van het Oost Romeinse rijk
Het Oost-Romeinse Rijk paste zich aan en bleef bestaan tot de val van Constantinopel door de Ottomanen in 1453. De val van het West-Romeinse Rijk, hoewel dit leidde tot de oprichting van concurrerende Germaanse koninkrijken, werd tot op zekere hoogte beheerd door de Oost-Romeinse keizers.
De Völkerwanderung en Etniciteit
De term "Völkerwanderung" komt uit de Duitse historiografie en verwijst naar de vroege migraties van de Germaanse volkeren. In bredere zin kan het ook verwijzen naar de massale migratie van hele stammen of etnische groepen. Het beeld dat vaak wordt getoond in kaarten van de Völkerwanderung, met een duidelijk pad van de migratiebewegingen, kan echter misleidend zijn.
In de klassieke opvatting van de Völkerwanderung werden de Germaanse volkeren vaak gezien als de plunderaars van de Romeinse provincies, maar hun organisatie en leiderschap verschilden van die van de Romeinen. Ze waren niet afhankelijk van Romeins goud om hun succes te behalen, wat betekent dat ze wellicht een grotere invloed op hun regio hadden dan bijvoorbeeld de Goten, Franken of Saksen op hun respectieve gebieden.
Wanneer we de veranderingen in posities over lange periodes van tijd bekijken, blijkt dat deze bewegingen onregelmatig en soms in de eerste plaats kleinschalig waren. Er waren periodes van grote discontinuïteit. Gedurende tientallen of zelfs honderden jaren bleven de traditiedragende groepen inactief en konden Romeinse tradities worden overgenomen. Wat betreft etniciteit geldt hetzelfde archeologische principe als bij prehistorisch archeologische culturen. Taal en tradities werden van elkaar overgenomen en goederen werden verhandeld. Dit betekende vaak niet dat volkeren als bowlingballen over de landkaart rolden en alles vernietigden.
Migrerende volkeren waren vaak geen vreemdelingen
Volkeren zoals de Alanen en de Germaanse confederaties waren geen vreemdelingen voor de Romeinen. Rond de tijd van de grote volksverhuizingen bestonden de Romeinse legioenen voor meer dan 50% uit Auxiliae.
Veel Germaanse stammen hadden honderden jaren troepen voor de Romeinse legers geleverd, waarbij men Romeinse tradities overnam. Zo werden in Noord-Germanie onder andere het Runenschrift en bracteaten geïntroduceerd. De meeste volkeren uit de migratieperiode hadden Proto-Indo-Europese voorouders die leefden in een daaruit voortkomende cultuur en religie. Vaak hadden deze inmiddels Romeins invloeden overgenomen. Daarom schatten moderne historici dat de rol van migratie kleiner was tijdens de migratieperiode dan voorheen werd gedacht.
Zwaarden selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/feltwell-zwaard-4de-5de-eeuw-nchr.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaxisch-zwaard-feltwell-4de-5de-eeuw.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-spatha-podlodow-3de-eeuw-nc.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeins-zwaard-nydam.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-3de-eeuwse-gladius-ravenna.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vendel-zwaard-gotland-broa-8ste-eeuw.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sutton-hoo-zwaard-met-emaille.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vendelzwaard-uppsala-7de-8ste-eeuw-vertind-gevest.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaksisch-zwaard-fetter-lane-damaststaal.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vendelzwaard-uppsala-7de-8ste-eeuw-messing-gevest.html
Sieraden selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/allamaanse-vogelfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/alamanische-roosfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-fibula-type-hahnheim-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaksische-fibula-isle-of-wight.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-s-fibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-rechts-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-links-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-links-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/norendorf-fibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-merovingische-s-fibula-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-klassieke-germaanse-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-schijfhanger-zonnekruis.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-boogfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-kruisboogbroche.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/trisquelionamulet-vendelstijl-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-schijfhanger-zonnekruis.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaans-ravenamulet.html
Helmen selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroegmiddeleeuwse-spangenhelm-volksverhuizingen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-helm-met-wangkleppen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-spangenhelm-henning.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-spangenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-laat-romeinse-spangenhelm-deir-el-medina.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sutton-hoo-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/valsgaerde-8-viking-helm.html