De Etruskische beschaving was een oude cultuur in het gebied dat nu Toscane, West-Umbrië en Noord-Lazio omvat. Deze beschaving bestond uit een federatie van stadstaten met een gemeenschappelijke taal en cultuur. Op het hoogtepunt, rond 500 v.Chr., strekte het gebied zich uit tot delen van de Povlakte, Emilia-Romagna en Campanië. De Etrusken ontwikkelden zich vanuit de Villanova-cultuur rond 900 v.Chr., een fase in de ijzertijd die voortkwam uit de late bronstijdculturen die afstamden van de Neolithische boeren en de Proto-Indo-Europese steppen herders.
Italië vóór de Etrusken
Rond 3000 v.Chr., tijdens de vroege bronstijd, migreerden Indo-Europeanen naar centraal- en zuid- Europa. Ze vermengden zich met lokale volkeren waarbij mixculturen zoals de Touwbekercultuur ontstonden. Langs de meren in Centraal-Europa ontwikkelde zich aan het eind van het neoliticum de Terramarecultuur. Hieruit ontstond de Proto-Villanovacultuur, later de Villanovacultuur en uit volkeren daaraan verwant ontwikkelden zich de Etrusken.
Villanova-cultuur en IJzertijd Italië
Villanova en vroege Etrusken
De Villanova-cultuur (900–700 v.Chr.), beschouwd als de vroegste fase van de Etruskische beschaving, kwam voort uit de Bronstijd Proto-Villanova-cultuur. De Villanova-volkeren verhandelden metalen en keramiek en hadden contacten met Sardinië.
Culturele diversiteit en vroege ontwikkeling
Vanaf ongeveer 900 v.Chr. zijn er aanwijzingen voor verschillende groepen met eigen talen, gebruiken en kunst. Tussen 800 en 400 v.Chr. werden enkele groepen sterk genoeg om stadstaten te vormen. Hun taal stamde af van het Indo-Europese Sabelisch, beïnvloed door Griekse, Latijnse en Niet-Indo-Europees Etruskische talen.
Belangrijkste Italische volkeren
- Umbriërs: Woonden ten noorden van het huidige Perugia en stonden bekend om hun diepe religieuze overtuigingen.
- Sabijnen: Bekend door de legende van de roof van hun vrouwen door volgelingen van Romulus, de oprichter van Rome.
- Samnieten: Een strijdlustig volk dat bijna de Romeinen versloeg.
- Faliskers: Kozen ervoor om zich vrijwillig bij de Romeinen aan te sluiten in plaats van te vechten.
- Marsiërs: Bekend om hun vaardigheden in het omgaan met slangen en hun kruidenremedies.
- Piceniërs: Woonden langs de Adriatische kust en bloeiden dankzij handel met Grieken en Feniciërs.
Daarnaast woonden Grieken in Zuid-Italië en Sicilië, terwijl Keltische groepen zoals de Galliërs zich vanaf ca. 500 v.Chr. in Noord-Italië vestigden.
Overgang naar de IJzertijd
In Italië verliep de overgang naar de IJzertijd geleidelijk, in tegenstelling tot de plotselinge instorting van de Myceense beschaving in Griekenland. Villanova-nederzettingen waren bekend om hun crematie praktijken en biconische urnen.
Er is debat over de oorsprong van de Villanova's. Sommige onderzoekers zien hen als immigranten die Indo-Europese talen introduceerden, terwijl anderen wijzen op inheemse invloeden. In Latium en Etrurië ontwikkelden zij zich tot de latere Etruskische beschaving.
Ontwikkeling van de Etruskische beschaving
De vroegste cultuur die als Etruskisch wordt herkend, stamt uit ca. 900 v.Chr. en is verbonden met de Villanova cultuur, een vroege IJzertijdcultuur die voortkwam uit de late Bronstijdcultuur van Midden-Europa (Urnenveldencultuur). De Etrusken wijken af van andere Indo-Europese volkeren doordat ze geen Indo-Europese taal spraken.
Pre-Indo-Europese taal
De Etrusken hebben ongeveer 13.000 inscripties achtergelaten, waarvan slechts een klein deel substantieel van lengte is. De Etruskische taal wordt beschouwd als een Pre-Indo-Europese en Paleo-Europese taal, behorend tot de geïsoleerde Tyrreense taalfamilie, samen met Raetisch en Lemnisch. Het schrift werd beïnvloed door het Griekse alfabet, vooral door contact met Griekse koloniën in de 8e eeuw v.Chr. De oudste inscripties dateren van rond 700 v.Chr. en de taal bleef in gebruik tot de 1e eeuw na Christus.
Etruskisch DNA
Recente studies, waaronder een gepubliceerd in Science Advances (2021), analyseerden het hele genoom van Etruskische individuen uit de IJzertijd en concludeerden dat de Etrusken autochtoon waren in Midden-Italië, genetisch vergelijkbaar met hun Latijnse buren. Hun DNA bestond uit een mix van West-Europese jagers-verzamelaars (WHG), vroege Europese boeren (EEF) en Steppe-afkomst.
Belangrijke resultaten van deze studies zijn:
- De meeste Etruskische mannelijke individuen behoren tot haplogroep R1b (R1b-P312 en derivaten wat van de Steppe komt).
- Mitochondriaal DNA (mtDNA) van de Etrusken toonde haplogroepen H, U5 en JT.
- Geen recente genetische invloeden uit Anatolië of het oostelijke Middellandse Zeegebied.
- Genetische gelijkenissen tussen Etrusken en Neolithische populaties uit Centraal-Europa en vroegere inwoners van Toscane.
Hoewel hun oorsprong lang onderwerp van discussie was, zijn moderne wetenschappers het erover eens dat de Etrusken een grotendeels Proto-Indo-Europees volk waren dat vergelijkbaar is met culturen uit dezelfde omgeving. Hun macht en invloed namen af vanaf de 4e eeuw v.Chr., toen Rome begon uit te breiden. Uiteindelijk werden de Etrusken in 27 v.Chr. volledig opgenomen in het Romeinse Rijk.
Etrusken en de buitenwereld
De Etrusken stonden bekend om hun handel met Kelten (uit de Hallstatt cultuur) en Grieken en hun rijke elites, die luxegoederen in grote familie grafkamers opsloegen. Ze bouwden steden op hoge plekken met versterkte muren en ontwikkelden een schrijfsysteem gebaseerd op het Euboeïsche alfabet. Hoewel hun taal grotendeels verloren is gegaan, leren we over hen via Romeinse en Griekse bronnen.
De Etrusken noemden zichzelf "Rasenna" en stonden bij de Grieken bekend als "Tyrrheense". De naam "Toscane" is hiervan afgeleid. Volgens Romeinse en Griekse legenden waren ze taalkundig verbonden met andere volkeren zoals de Pelasgen, maar veel historici geloven dat ze altijd al in Italië hebben gewoond. Hun beschaving werd uiteindelijk verdrongen door Rome, maar hun invloed op kunst, architectuur en religie leeft voort.
Archeologisch bewijs en moderne etruscologie
Ontwikkeling van de Etruskische cultuur
Uit opgravingen blijkt dat de Etruskische beschaving zich rond 900 v.Chr. ontwikkelde uit de lokale Proto-Villanova cultuur. Vanaf de late Bronstijd (13e-11e eeuw v.Chr.) is er sprake van een culturele continuïteit. De Villanova cultuur, die in de ijzertijd ontstond, wordt gezien als een vroege fase van de Etruskische beschaving. Hoewel er mogelijk contacten waren met de Myceense wereld aan het einde van de Bronstijd, wijzen archeologische vondsten erop dat deze beschaving vooral lokaal is ontstaan.
De Oriëntaliserende periode, waarin oosterse invloeden zichtbaar werden in de kunst en cultuur, wordt vaak ten onrechte gekoppeld aan de oorsprong van de Etrusken. Archeologen hebben echter aangetoond dat deze invloeden voortkwamen uit contacten met Griekse en Fenicische kolonies in Zuid-Italië en Sardinië, en niet uit massale migratie.
Kunst en realisme
Vroege Etruskische kunst, zoals fresco’s in graven, werd vaak gemaakt door Griekse of buitenlandse kunstenaars. Hierdoor geven deze werken een beperkt beeld van de Etruskische bevolking. Pas vanaf de 4e eeuw v.Chr. werd Etruskische portretkunst realistischer.
De Etruskische Beschaving
Rond 770–730 v.Chr. begonnen de Etrusken nauwe banden te smeden met Griekse kolonisten in Zuid-Italië, wat leidde tot culturele veranderingen zoals de invoering van schrift, nieuwe begrafenisrituelen en een aristocratische levensstijl. Deze periode wordt de Oriëntaliserende fase genoemd, waarin invloeden uit het oostelijke Middellandse Zeegebied en het Nabije Oosten zichtbaar waren. Later volgden de Archaïsche, Klassieke en Hellenistische fasen, die parallel liepen met de Griekse geschiedenis.
Uitbreiding en Invloed
De Etrusken breidden zich uit naar Noord-Italië en Campanië, mede door hun rijkdom uit mijnbouw en metaalhandel. In de 6e eeuw v.Chr. raakten ze in conflict met de Grieken, wat leidde tot een alliantie met Carthago. Na nederlagen tegen de Grieken in 474 v.Chr. (Slag bij Cumae) en Rome in de 4e eeuw v.Chr., begon hun macht af te nemen. Rome veroverde uiteindelijk Etrurië in de 3e eeuw v.Chr., wat leidde tot de volledige integratie in het Romeinse rijk.
Etruskische Bond
Volgens de traditie vormden twaalf Etruskische steden een bond (de "Dodekapolis"), waarin ze jaarlijks bijeenkwamen bij het heiligdom van Voltumna. Hoewel de bond vooral economisch en religieus was, had het ook politieke invloed.
Relatie met Rome
De Etrusken speelden een belangrijke rol in de vroege ontwikkeling van Rome. Ze introduceerden bouwtechnieken en rituelen, zoals de aanleg van stadsmuren en drainage. Sommige Romeinse koningen, zoals Tarquinius Superbus, waren van Etruskische afkomst, en hun culturele invloed is terug te zien in symbolen zoals de fasces en de toga.
Samenleving en Cultuur
Etruskische steden waren onafhankelijk en georganiseerd als stadstaten. De samenleving was sterk hiërarchisch, met een nadruk op familie en religie. Etruskische vrouwen hadden meer vrijheid dan in Griekse en Romeinse culturen, wat vaak verkeerd werd begrepen als losbandigheid.
Hun religie was polytheïstisch, met goden zoals Tinia (de hemel), Uni (zijn vrouw) en Cel (de aarde). Griekse en Romeinse goden, zoals Minerva en Diana, waren vaak gebaseerd op Etruskische voorgangers. Architectuur, landbouwtechnieken en kunst weerspiegelen hun geavanceerde kennis en connecties met andere culturen.
Einde en Overlevering
Hoewel de Etruskische beschaving uiteindelijk door Rome werd geabsorbeerd, blijven hun steden, kunst en tradities een belangrijke bron van informatie over deze unieke cultuur. Archeologische vondsten in steden zoals Tarquinia en Cerveteri getuigen van hun rijke erfenis.
Literatuur
De meeste bewaard gebleven teksten zijn inscripties, voornamelijk grafteksten, geschreven in een variant van het Griekse alfabet. Belangrijke overgebleven documenten zijn onder andere de Liber Linteus, de Tabula Capuana en de Cippus Perusinus. Etruskische literatuur wordt voornamelijk indirect gekend via Romeinse bronnen. Vanaf de 7e eeuw v.Chr. adopteerden de Romeinen het Etruskische schrift, wat invloed had op het Latijnse alfabet.
Etruskisch Alfabet
Het Etruskische alfabet, ontleend aan het Griekse alfabet van Cumae, ontwikkelde zich vanaf 700 v.Chr. en verspreidde zich over Midden- en Noord-Italië. Vroege voorbeelden zijn te vinden op artefacten zoals de tablet van Marsiliana d’Albegna. Het schrift kende regionale varianten en evolueerde door de eeuwen heen. Belangrijke inscripties en modellen tonen het gebruik van een syllabisch systeem voor oefening.
Belangrijke teksten
Belangrijke inscripties zijn onder andere de Pyrgi-tabletten en de Liver of Piacenza. Alle bekende Etruskische documenten zijn verzameld in het Corpus Inscriptionum Etruscarum. Tegen de 1e eeuw na Christus raakte het Etruskisch in onbruik, maar het schrift beïnvloedde andere Italiaanse talen, zoals het Oskisch, Umbrisch en Venetisch.
Bronstijd sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/amulet-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-amulet-manu-en-yemu.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-ring-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-speerpunt-sieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-klassieke-germaanse-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/spiraalvormige-brilfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-kam-met-zonnewiel.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zonneamulet-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-haarnaald-met-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/torc-met-keltische-spiralen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-armband-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ketting-birka.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-brilfibula.html
Bronstijd wapens
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijdzwaard-denemarken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hallstatt-antennazwaard.html
Bronstijd voorwerpen
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-scheermes.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bronstijd-vrouwenmes.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/iberische-cardiophylax-hartpantser.html
Griekse helmen & zwaarden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-elite.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-italische-helm-gebronsd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-italische-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-corinthische-helm-met-helmkam.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-boeotische-helm-messing.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-thracische-hoplietenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-hoplietenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-corinthische-helm-type-a.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/republikeinse-parazonium.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroege-corinthische-helm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-xiphos-campovolano.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-xiphos-sparta.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/grieks-hoplietenzwaard.html
Griekse wapenrusting
https://www.celticwebmerchant.com/nl/zwarte-musculata.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-musculata.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hellenistische-scheenbeschermers.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/luxe-griekse-scheenbeschermers.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-linothorax.html
Griekse sieraden
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-set-van-35-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-pastelkleuren.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-27-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/glaskralen-voor-viking-ketting-25-stuks.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-bovenarmband-met-slang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-zeus.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-snavelspeld.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bovenarmband-slang.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-munthanger-athena.html