Blog & lookbook - Introductie: Britse prehistorie

De Britse ‘kopertijd’ of eigenlijk de bronstijd kan worden opgedeeld in twee fasen: een vroege fase (2300 tot 1200 v.Chr.) en een latere fase (1200 tot 700 v.Chr.). Rond 2475–2315 v.Chr. verscheen de Klokbekercultuur in Engeland, gekenmerkt door klokvormig aardewerk, platte bijlen en nieuwe begrafenisrituelen waarbij lichamen werden begraven in grafheuvels. De Klokbeker cultuur kwam waarschijnlijk vanuit de regio van Nederland tot Noord-Frankrijk en stamde af van de Proto-Indo-Europese Touwbekercultuur. Ze brachten de dharmatische cultuur en religie naar de Britse eilanden.

Deze ontwikkelingen vonden plaats na de bouw van de Sarsen Circle en trilithons bij Stonehenge, wat een van de laatste monumentale bouwwerken was van de Neolithische boeren op het eiland.

De introductie van metaalbewerking

Met de komst van de Klokbekercultuur werd ook de kennis van metaalbewerking naar Groot-Brittannië gebracht. Aanvankelijk werden voorwerpen gemaakt van steen, maar rond 2150 v.Chr. introduceerde waarschijnlijk de Klokbekercultuur koper en brons. Brons werd gemaakt van een menging tussen koper en tin.

Groot-Brittannië beschikte over rijke, gemakkelijk toegankelijke tinvoorraden, vooral in Cornwall. Dit leidde tot vroege tinwinning in deze regio’s. Rond 1600 v.Chr. beleefde Zuidwest-Engeland een economische bloeiperiode door de export van Brits tin naar alle uithoeken van Europa. Archeologisch onderzoek wijst uit dat Cornish tin zelfs in de Levant werd verhandeld. Archeologische sporen van havenactiviteiten zijn gevonden bij Bantham en Mount Batten in Zuid-Devon. Daarnaast werd koper gewonnen in Noord-Wales, bij de Great Orme.

Kunst, sieraden en begrafenisrituelen

De Klokbekercultuur was niet alleen bedreven in bronsbewerking, maar ook in het maken van sieraden van goud, zilver en koper. Voorbeelden hiervan zijn gevonden in graven van de rijke Wessex-cultuur in Zuid-Engeland. In de vroege Bronstijd begroef men de dode leiders volgens Proto-Indo-Europees gebruik vaak in grafheuvels, waarbij aardewerk potten werden meegegeven. In latere perioden werd crematie steeds gebruikelijker. Urnen met gecremeerde resten verschenen op begraafplaatsen, vaak samen met metalen voorwerpen zoals dolken.

Leefstijl en rituelen

De mensen uit de Bronstijd leefden in ronde huizen en verdeelden het landschap met veldsystemen en stenen afbakeningen. Op plaatsen zoals Dartmoor zijn bijvoorbeeld rijen van rechtopstaande stenen te vinden. Ze hielden vee zoals runderen, schapen en varkens, jaagden op herten en vogels, en verzamelden schelpdieren. Ze maakten ook zout. Moerassen en wetlands waren belangrijke bronnen van voedsel, zoals wilde vogels, en materialen zoals riet. Deze gebieden speelden ook een rol in rituelen: offers werden daar vaak in water of in uitgegraven kuilen geplaatst.

Veel beroemde prehistorische bouwwerken, zoals de latere fasen van Stonehenge en de houten cirkel Seahenge, werden in deze periode gebouwd.

Migratie en genetische veranderingen

In een genetische studie door Patterson et al. (2021) werd een belangrijke migratie naar Zuid-Britannië ontdekt die plaatsvond tussen 1.300 en 800 v.Chr. Deze nieuwkomers waren genetisch het meest verwant aan oude individuen uit Gallië (het huidige Frankrijk) en vertoonden een hoger niveau van vroege Europese landbouwersafkomst (EEF). Tussen 1.000 en 875 v.Chr. verspreidde hun genetische marker zich snel door Zuid-Engeland, waar het ongeveer de helft van de genetische achtergrond ging vormen van de mensen uit de daaropvolgende IJzertijd in deze regio. In Noord-Britannië was deze invloed echter nauwelijks merkbaar.

Culturele verspreiding in plaats van gewelddadige invasie

Onderzoekers concluderen dat de genetische veranderingen in Zuid-Engeland niet te wijten waren aan een gewelddadige invasie of een enkele migratiegolf, maar eerder aan langdurige contacten met het Europese vasteland. Handel, gemengde huwelijken en kleine migraties van families over een periode van enkele eeuwen speelden hierbij een belangrijke rol. Deze interacties worden gezien als een plausibele route voor de verspreiding van vroege Keltische talen naar Groot-Brittannië.

Hoewel er tijdens de IJzertijd zelf veel minder migratie naar Groot-Brittannië plaatsvond, suggereren de bevindingen dat de Kelten waarschijnlijk al vóór die periode arriveerden.

Een andere opmerkelijke ontdekking uit de studie is de snelle toename van lactose-tolerantie in vroege IJzertijd-Britannië, ongeveer duizend jaar voordat dit algemeen werd in Europa. Dit wijst erop dat melk in deze tijd een cruciaal voedingsmiddel werd in Groot-Brittannië, mogelijk door de intensivering van veeteelt.

Britse IJzertijd

Rond 750 v.Chr. bereikte de kennis van ijzerbewerking Groot-Brittannië vanuit Zuid-Europa. IJzer was sterker en makkelijker beschikbaar dan brons, wat een grote verandering teweegbracht in het dagelijks leven. Vooral de landbouw profiteerde hiervan: ijzeren ploegpunten maakten het mogelijk om sneller en dieper te ploegen, terwijl ijzeren bijlen efficiënter bosland konden vrijmaken voor landbouw. Het landschap bestond uit akkers, weilanden en beheerde bossen. Er waren veel omheinde nederzettingen, en landeigendom werd steeds belangrijker.

In het begin van de IJzertijd werd Zuid-Engeland gekenmerkt door het wijdverspreide Wessex-aardewerk, zoals het type van All Cannings Cross. Dit suggereert dat er destijds een hechte sociaal-economische groep in de regio bestond. Tegen 600 v.Chr. lijkt deze eenheid echter te zijn verbrokkeld in verschillende subgroepen met elk hun eigen aardewerk stijlen. Tussen 400 en 100 v.Chr. zien we het ontstaan van regionale identiteiten en een duidelijke bevolkingsgroei.

Archeologische aanwijzingen suggereren dat de Late IJzertijd een periode was van toenemende sociale spanningen en conflicten, vooral in Zuid-Engeland. Dit wordt ondersteund door bewijs van versterkte nederzettingen, tekenen van oorlogvoering en veranderingen in sociale structuren. Deze onrust kan ook van invloed zijn geweest op de levensomstandigheden en de sociale dynamiek van de bevolking in deze periode.

Rituelen en heiligdommen

De IJzertijd bracht diverse rituelen en gebruiken met zich mee, waaronder het meegeven van dieren als grafgiften. In Hallaton, Leicestershire, werd bewijs gevonden van een openlucht heiligdom. Het enige structurele bewijs ter plaatse was een houten omheining rond de greppel. Hier werd een bijzondere schat, bekend als de Hallaton-schat, in een greppel begraven in de vroege 1e eeuw n.Chr.

Verschillende begrafenisgebruiken

De manier waarop mensen de doden behandelden, verschilde sterk per regio. Crematie was een veelgebruikte methode, maar inhumaties kwamen ook voor, zoals de strijdwagen begrafenissen van de Arras-cultuur in Oost Yorkshire en de grafkisten in Cornwall. In Dorset hadden de Durotriges kleine begraafplaatsen, soms met waardevolle grafgiften. Het gebrek aan opgegraven graven uit de IJzertijd maakt het echter lastig om algemene conclusies te trekken. Sommigen vermoeden dat excarnatie – waarbij lichamen blootgesteld werden aan natuurlijke ontbinding of verspreid werden – verantwoordelijk is voor het gebrek aan grafvondsten.

De taal en cultuur van de IJzertijd

Het wordt aangenomen dat de meeste mensen op de Britse eilanden rond 500 v.Chr. een gemeenschappelijke Keltische taal spraken: het Brythonisch. Dit is gebaseerd op plaatsnamen die door de Griekse ontdekkingsreiziger Pytheas van Massalia werden vastgelegd en later via Strabo werden overgeleverd. Tijdens de Romeinse periode is er veel bewijs van plaats- en persoonsnamen die dit ondersteunen. Tacitus schreef in zijn werk Agricola dat de taal van de Britten weinig verschilde van die van de Galliërs.

De mensen uit deze tijd waren ook getalenteerde ambachtslieden. Ze maakten complexe gouden sieraden en gebruiksvoorwerpen van zowel brons als ijzer in de typische La Tène kunststijl.

Cultuur van de Pre-Romeinse Britten

De reiziger Pytheas, wiens eigen werken verloren zijn gegaan, werd door latere klassieke auteurs geciteerd als iemand die de mensen van Groot-Brittannië "Pretanoi" noemde. Dit woord is verwant aan "Britanni" en lijkt een Keltische oorsprong te hebben.

Tijdens de IJzertijd leefden de Britten in georganiseerde stammen, geleid door een stamhoofd. Naarmate de bevolking groeide, ontstonden conflicten tussen rivaliserende stammen, wat traditioneel werd gezien als de reden voor de bouw van heuvelforten. Toch is deze interpretatie niet altijd sluitend. Sommige versterkingen bevinden zich namelijk niet op strategische plekken zoals heuveltoppen, maar halverwege hellingen, wat hun defensieve waarde ondermijnt. Hierdoor wordt gedacht dat "heuvelforten" ook dienden als gemeenschappelijke ruimten of elitegebieden, en in sommige gevallen mogelijk zelfs als eenvoudige veekralen.

Hoewel de eerste heuvelforten al rond 1500 v.Chr. werden gebouwd, bereikte hun constructie een hoogtepunt in de latere IJzertijd. In Groot-Brittannië zijn er ongeveer 3.300 structuren die als heuvelfort of soortgelijke "verdedigde omheiningen" kunnen worden geclassificeerd. Tegen 350 v.Chr. raakten veel van deze structuren echter in onbruik, terwijl de resterende vestingen werden versterkt, wat wijst op veranderingen in hun functie of belang.

Landbouw en handel

Pytheas schreef dat de Britten bekend stonden als uitstekende tarweboeren. Grote boerderijen produceerden voedsel op een bijna industriële schaal. Deze landbouwproductie was essentieel om de groeiende bevolking te voeden en mogelijk om overschotten te verhandelen. Volgens Romeinse bronnen exporteerde Groot-Brittannië niet alleen voedsel, maar ook jachthonden, dierenvellen en slaven.

De late Pre-Romeinse IJzertijd (LPRIA)

In de eeuwen voorafgaand aan de Romeinse invasie vond een belangrijke migratie plaats van Keltisch sprekende vluchtelingen uit Gallië (het huidige Frankrijk en België). Deze groep, bekend als de Belgae, werd rond 50 v.Chr. verdreven door de uitbreiding van het Romeinse Rijk. Zij vestigden zich langs grote delen van de zuidelijke Britse kust tussen ongeveer 200 v.Chr. en 43 n.Chr. Het is echter moeilijk in te schatten welk aandeel van de bevolking zij vormden. Daarnaast verscheen in het noordoosten van Engeland een Gallische stam, de Parisi, die culturele banden met het vasteland onderhield.

Vooruitgang in ambacht en stedelijke ontwikkeling

Vanaf ongeveer 175 v.Chr. werden regio’s zoals Kent, Hertfordshire en Essex bekend om hun geavanceerde aardewerkproductie. De stammen in Zuidoost-Engeland begonnen gedeeltelijk te romaniseren en creëerden de eerste nederzettingen, oppida, die groot genoeg waren om als steden te worden beschouwd.

Handel en economie

Rond 100 v.Chr. begonnen ijzeren staven te fungeren als een vorm van geld. De interne handel binnen Groot-Brittannië en de handel met continentaal Europa bloeiden vooral dankzij de rijke minerale reserves van Groot-Brittannië. Er werd een muntensysteem ontwikkeld, gebaseerd op continentale ontwerpen, maar met de namen van lokale stamhoofden erop. Dit muntgeld werd voornamelijk gebruikt in Zuidoost-Engeland, terwijl gebieden zoals Dumnonia in het westen vasthielden aan traditionele ruilmiddelen.

Romeinse belangstelling voor Groot-Brittannië

Naarmate het Romeinse Rijk zich naar het noorden uitbreidde, groeide de interesse van Rome in Groot-Brittannië. Dit kan zijn veroorzaakt door de overvloed aan mineralen op de Britse eilanden. Deze belangstelling zou uiteindelijk leiden tot de Romeinse invasie en de daaropvolgende periode van Romeins Brittannië.

Romeinse invasies

In ongeveer 50 v.Chr. schreef Julius Caesar over Groot-Brittannië na zijn twee militaire expedities naar het eiland in 55 en 54 v.Chr. De mislukte invasie van 54 v.Chr. lijkt een poging te zijn geweest om ten minste het zuidoosten van Groot-Brittannië te veroveren.

Na enkele mislukte pogingen slaagde Rome er uiteindelijk in om Groot-Brittannië te onderwerpen. In 43 n.Chr. begon de Romeinse verovering van het eiland, wat leidde tot de Romeinse overheersing van een groot deel van Groot-Brittannië. Dit markeerde het begin van de periode die bekendstaat als Romeins Brittannië, waarin de Romeinse invloed de cultuur, infrastructuur en samenleving van het eiland ingrijpend veranderde.

Keltische helmen & zwaarden

https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-keltische-helm-louviers.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-keltische-la-tene-helm.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-republikeinse-montefortino-a-messing.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-helm-nidau.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zwaard-north-grimston.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-keltisch-antropomorfisch-zwaard.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-keltisch-kortzwaard.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/gallisch-la-tenezwaard-marne.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-melnikzwaard.html

Keltische sieraden

https://www.celticwebmerchant.com/nl/gedraaide-gallische-torc.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/snettisham-torque-replica.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-torque-bibracte.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-broche-auvers-sur-oise-verzilverd.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-broche-auvers-sur-oise.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-paardenfibula.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-fibula-1ste-eeuw-nchr.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-fibula-3de-1ste-eeuw-vchr-verzilverd.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-snavelspeld.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-la-tene-armband.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-boogfibula.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-la-tenering-brons.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-fibula-1ste-eeuw-nchr-verzilverd.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-armband-met-spiralen.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/torc-met-keltische-spiralen.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/gallische-ring-la-tene-brons.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/gallische-ring-la-tene-verzilverd.html?id=215029100

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-boogfibula.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-romeinse-zeepaardfibula.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-fibula-3de-1ste-eeuw-vchr.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltisch-zonneamulet-brons.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-armband-fiona.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/ijzeren-torc.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-torque-ipswitch.html

https://www.celticwebmerchant.com/nl/hanger-keltisch-zwijn-bibracte.html