We hebben de reconstructie in deze blog gebaseerd op de vrouwelijke Viking krijger uit Birka gevonden in graf Bj 581. De prominente positie van graf Bj 581 op de begraafplaats in Birka en de stenen die het graf markeerde, maken al duidelijk dat de persoon in dit Vikinggraf een belangrijke sociale status vervulde. Het was een leider en militair aanvoerder waarvan het bestaan mogelijk generaties later in Birka nog bekend was.
Wat Birka graf Bj 581 'bijzonder' maakt?
De krijger uit Birka graf Bj 581 is een vrouw. Dit is vooral bijzonder, omdat de wetenschap tientallen jaren over het hoofd zag dat ook vrouwen konden participeren in krijgshandelingen. Als men een Viking terugvindt met voorwerpen die worden geassocieerd met huisnijverheid, zoals potten of sieraden, ging men er vanuit dat het een vrouw betrof. Trof men een Viking aan met wapens, dan kregen ze standaard het label man. Dit kwam doordat het in praktijk erg lastig was om het geslacht te bepalen aan de hand van slechts (delen van) een skelet.
Net als in de Germaanse en Keltische cultuur waren bij de Vikingen vrouwen betrokken bij militaire handelingen. Dit werd door de Romeinse schrijver Tacitus al vermeld. Ook zijn er verschillende andere Vikinggraven, zoals het 10de-eeuwse graf van Bogøvej in Denemarken en het graf van Åsnes in Noorwegen, waarin vrouwen met wapens werden begraven. Een ander voorbeeld waarbij twee vrouwen in enorme luxe werden begraven, was het 9e-eeuwse Oseberg Viking Scheepsgraf. Hier zijn geen wapens gevonden, maar een enorm aantal andere voorwerpen waaronder een schip, 4 sleeën en een wandtapijt, wat absolute status representeerde. Vermoedelijk waren er oorspronkelijk wel wapens in het graf meegegeven, maar later weer uit het graf gehaald. Het verwijderen uit of later toevoegen van wapens in een graf was gebruikelijk bij de Vikingen. Ook is het mogelijk dat het graf is gehaald. (graven werden regelmatig door latere generaties geopend en voorwerpen werden eruit gehaald of erin gestopt. Dit ritueel stond voor verbondenheid met de voorouders).
Er zijn verschillende geschreven bronnen die het bestaan van vrouwelijke Viking krijgers aantonen:
-De kronieken van de Byzantijnse historicus John Skylitzes over de Slag met Sviatoslav I of Kiev waarin staat opgenomen dat er vrouwelijke krijgers meevochten.
-De Groenland saga over de zwangere halfzus van Leif Erikson, Freydís Eiríksdóttir, die de Skrælings (Inuit) te lijf ging in Vinland (Canada).
-De kronieken van Saxo Grammaticus, waarin wordt vermeld dat er in de Slag bij Battle of Brávellir ook Deense vrouwen meevochten.
-De saga van de Ynglings waarin Åsa Haraldsdottir wordt omschreven als een bekwame zeevaarder die expedities op zee leidde en waarschijnlijk ook krijger was.
Aristocratische krijgsvrouwen
Volgens de hypothese van Janina Ramirez is het feit dat vrouwen konden oorlogvoeren niet ongebruikelijk in voor-christelijk Noord-Europa. In de vroege middeleeuwen werd er niet zozeer onderscheid gemaakt tussen man en vrouw, maar meer tussen sociale afkomst. Van een aristocraat werd verwacht dat hij of zij de macht en het vermogen van de familie moest kunnen beschermen. Daarom werden ook vrouwen onderwezen in krijgskunde en getraind voor oorlog.
Alle vrouwelijke Viking krijgers, waar bronnen over bekend zijn, worden op het moment geassocieerd met een aristocratische afkomst. Het Viking stamhoofd bekleedde een belangrijke rol in de bescherming van de macht van de stam, zowel diplomatiek als gewapenderhand.
Men zou kunnen suggereren dat niet het individu, maar iemands rol binnen de stam centraal stond. Ieder stamlid had een rol te vervullen. Mogelijk stond dit maatschappelijk meer centraal dan het geslacht en de individuele wensen van een persoon.
De vrouw teruggevonden in Birka graf Bj 581 is een 10de eeuwse Viking. Hoewel haar kleding de tand des tijds niet heeft doorstaan, zijn er wel restanten gevonden met details geassocieerd met de kleding van de Euraziatische steppe. Aan de hand van de materialen die in het graf zijn gevonden is een reconstructie gemaakt. Deze reconstructie toont haar in kledij die wij tegenwoordig onder de Rusvik stijl scharen. Haar macht kon zich hebben geconcentreerd in of rond Birka of misschien wel elders in het Baltische zeegebied. Wat we wel weten is dat ze net als sommige andere Viking aristocratie met zeer veel wapentuig en twee paarden ten grave is gelegd. Ook is er een spelbord met stukken aangetroffen in het graf, wat waarschijnlijk betekent dat de vrouw in dit graf een goede strateeg was. Opvallend was ook het complete gebrek aan voorwerpen van een huiselijk karakter.
Rusvik krijger Gudrun
Haar naam kennen we niet, maar in deze reconstructie noemen we haar Gudrun.
Gudrun was een machtige aristocraat in de regio van Birka. Niet alleen was ze goed met haar zwaard, bijlen en boog, ze was ook een uitmuntend strateeg en een zeer behendig ruiter. Ze hield van paardrijden totdat ze op latere leeftijd (in de 30) last kreeg van haar ruggengraat. Gudrun was winters gekleed en ze droeg mannen kleding. Volgens de Angelsaksische kronieken droeg Æthelflæd mannen kleding tijdens de oorlog tegen de Vikingen. Mannenkleding is meer geschikt voor oorlogvoering dan een lange jurk.
Viking tuniek
In onze samenstelling draagt Gudrun een ongebleekte onder tuniek https://www.celticwebmerchant.com/nl/tuniek-leif-naturel.html
Met daar overheen een donkere tuniek. Zwart werd zelden gedragen in de Vikingcultuur. De reden hiervoor was dat een helder zwarte kleur heel moeilijk te maken was. Puur zwart was dus uitsluitend voor de aller aller rijkste te veroorloven. De tuniek waarvoor we gekozen hebben is daarnaast rijkelijk geborduurd, wat nogmaals de rijkdom doet uitstralen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-tuniek-snorri-zwart-rood.html
Viking broek
Gudrun draagt een typische Viking pofbroek, net zoals afgebeeld op het 9de eeuwse Oseberg wandtapijt, op de Runensteen van Lillbjärs, op de steen van Broa (Halla, Gotland) en op het 10de eeuwse Viking Kruis van Weston in Engeland.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ketill-viking-broek-bruin.html
Viking kaftan
Over haar tunieken draagt Gudrun een kaftan voor extra warmte. Hoewel we geen volledige kaftans hebben gevonden, verwijzen meerdere bronnen naar het gebruik van wollen jassen die we vandaag de dag als kaftan beschouwen. Op de Runenstenen van Etelhem en Lärbro in Gotland worden waarschijnlijk kaftans afgebeeld, net als op het 9de-eeuwse wandtapijt teruggevonden in het Oseberg scheepsgraf.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-kaftan-loki-rood.html
Viking riem
Gudrun draagt een riem waarvan het beslag is gebaseerd op vondsten uit andere Birka graven. In Birka graf Bj 581 was een gesp aanwezig, maar hiervan hebben we momenteel geen replica beschikbaar. Daarom hebben we in deze samenstelling gebruik gemaakt van een luxe gedecoreerde riem maar gebaseerd op andere graven op dezelfde locatie.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/birkariem.html
Viking mantel
Gudrun draagt hier een mantel, afgezet met bont. Mogelijk komt het bont van beverpelzen gekocht in het gebied van de Wolga in Rusland of Oekraïne. Geïmporteerd bont was een absoluut statussymbool.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingmantel-fjell-bruin.html
Viking hoofddeksel
Gudrun draagt een relatief eenvoudige wollen muts. Deze muts was praktisch van aard. Mutsen hielpen vrouwen, net als hoofddoekjes, om hun lange haar uit de weg te houden. Viking vrouwen hadden overwegend lang haar.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/wollen-viking-muts-ulf-geel.html
Viking schoenen
Gudrun draagt schoenen die zijn gebaseerd op de 10de-eeuwse originelen teruggevonden in de Vikingstad York.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-schoenen-knut.html
Viking zwaard
In haar graf kreeg Gudrun een luxe zwaard mee. Waarschijnlijk was dit zwaard een Petersen type L. In onze reconstructie hebben wij ervoor gekozen om een Petersen type E2 te gebruiken omdat we geen bijpassende Petersen type L beschikbaar hadden.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-zwaard-gnezdovo-petersen-e2.html
of als alternatief
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingzwaard-petersen-l-battle-ready-lang.html
Viking schild
Gudrun werd begraven met twee schilden. Viking schilden estonden uit meerdere planken die aan elkaar waren bevestigd. Ook de door ons gekozen replica is op die wijze gemaakt.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-schild-ragnar-120292998.html
Viking speren
In haar graf kreeg Gudrun zeker twee speren mee. Waarschijnlijk hadden deze speren een speerpunt Petersen type M. In onze reconstructie hebben we de speren achterwege gelaten. Gudrun had maar twee handen en die zaten al vol met wapens.
Als speerpunt kan worden gekozen voor:
https://www.celticwebmerchant.com/nl/middeleeuwse-speerpunt-ca-455-cm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/grote-middeleeuwse-speerpunt-ca-52-cm.html
Viking bijl
De bijl die Gudrun meekreeg in haar graf was een Petersen type M. Bij onze reconstructie hebben we voor deze bijl gekozen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbijl-handgesmeed-staal-type-m.html
Viking seax
De delen van de seax schede die zijn teruggevonden in Birka graf Bj 581 waren rijkelijk versierd. Dit toont wederom aan dat Gudrun een hele rijke vrouw moet zijn geweest. De seax was lang en was duidelijk bedoeld om in gevechten te gebruiken.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-sax-hugin-en-munin.html
Viking bogen & pijlen
Gudrun had verschillende pijlpunten mee in haar graf. Waarschijnlijk waren zij onderdeel van een volledige set, dus een boog, pijlkoker en pijlen. In onze reconstructie hebben we Gudrun een pijlkoker en recurve boog meegegeven. Gebaseerd op de grote hoeveelheid pijlen en het opgetuigde paard in het graf, zou men kunnen suggereren dat Gudrun vanaf haar paard kon boogschieten.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/pijlenkoker-hunter-bruin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/epic-armoury-recurveboog-medium-grijs.html