De Ierse en Schotse fianna waren een kleine groep krijgers van twee tot twaalf leden die samen een fian vormden. De fian bestond uit jonge mannen en tieners die nog geen bezittingen of status hadden verworven. De fian vormde een semi-mythologische krijgscultus die zijn oorsprong vindt in de Indo-Europese cultuur. Net als de Romeinse velites associeerden de fianna zichmet de wolf of de hond. Vanaf begin mei (het feest van Beltaine) tot eind oktober (het feest van Samhain) moest de Fian buiten leven en jagen op wat de natuur hen te bieden had.
Oorsprong
In Indo-Europese culturen was het een veelvoorkomend gebruik dat een groep mannen, van tiener tot jongvolwassen, lid waren van een oorlogsbende (kóryos). De mannen hadden nog geen vermogen of invloed opgebouwd en moesten zichzelf nog bewijzen. Deze kleine groepjes vormden vaak een cultus rond een god, die zich toonde als wolf, zwijn of beer. Deze dieren hadden bepaalde eigenschappen die de jongeren kanaliseerden, zoals sluwheid, kracht en agressie. Voorbeelden hiervan komen overal in de Indo-Europese culturen voor, zoals de Germaanse Berserkers, de Keltische Fianna, de Romeinse Velites en de Spartaanse Crypteia.
Nadat ze pijnlijke beproevingen hadden ondergaan om tot de groep toe te treden, werden de jongeren weggestuurd om een aantal jaar als landloze krijgers in het wild te leven. Binnen de groep waren wetteloze acties zoals nachtelijke roofpartijen en het roven van vee gebruikelijk. De jonge mannen hadden geen ander bezit dan hun wapens en leefden aan de rand van de samenleving en van wat de natuur hun bracht. Aan de ene kant bestond hun leven uit vechten, jagen en plunderen van nederzettingen; aan de andere kant uit het vertellen van heroïsche verhalen en legendes, zoals over de táin of veediefstal.
De inwijdingsperiode binnen de kóryos werd gezien als een overgangsfase voorafgaand aan de status van volwassen krijger en werd meestal bekroond een deelname aan de stam.
Waarschijnlijk hadden ook andere Keltische en Gallische stammen een vergelijkbare traditie van de fianna. Volgens de Romeinse schrijver Polybius vochten de Gaesatae naakt en met primitieve wapens in de slag bij Telamon, in 225 v.Chr.
Fian in mythologie
De fianna zijn vereeuwigd in de Fiannaigecht of Fenian cycle, een verzameling mythologische verhalen rondom Fionn mac Cumhaill. In de vroege verhalen hiervan zijn de fianna nog echt rondzwervende bendes, maar in latere verhalen zijn ze eerder een soort koninklijke lijfwacht.Veel verhalen over de fianna houden verband met de Scotti die Dalriada (het westen van Schotland) koloniseerden.
Enkele mythologische figuren die deel uitmaakte van een fian waren:
Fionn mac Cumhaill: (laatste leider van de fian)
Cumhall: (Fionn's vader, de voormalige leider)
Gollmac Morna
Cailte mac Rónáin
Conán mac Morna
Diarmuid Ua Duibhne
Lughaid Lámhfhada
Oisín, zoon van Fionn
Oscar, zoon van Oisín
Cael Ua Neamhnainn
Uiterlijk vertoon
Er wordt geschreven dat de leden van de fianna een kapsel hadden met lang haar aan de achterkant, maar hun hoofd deels geschoren was. Van sommige wordt gezegd dat ze vreemde vlekken op hun gezicht hadden, dat kan wijzen op lichaamsbeschildering of tatoeages. Hun strijdkreet was Dord Fiansa.
Oudere, Romeinse bronnen vermelden dat ze naakt vochten of alleen een broek of mantel droegen. Er zijn verschillende afbeeldingen gevonden van naakte Keltische krijgers die enkel een riem droegen. De riem stond mogelijk voor gebondenheid aan de fian en de leider van de fian.
Eind van de fianna
Tot in de 12de eeuwse literatuur wordt melding gemaakt van de Fianna. We kunnen echter aannemen dat de kerk uiteindelijk een stokje heeft gestoken voor deze lange traditie. Kerkleden noemde de fianna soms díberga,wat plunderaar betekent, en maicc báis (zonen van de dood). Verschillende verhalen vertellen hoe de Ierse heiligen leden van de fian bekeerden tot het Christendom en daarmee hun manier van leven achter zich lieten.
De traditie van de fian ging echter in Ierland en Schotland over in vergelijkbare tradities van stelselmatig veeroven door de latere clans.
Iers christendom & het einde van de fianna
Hoewel het christendom vanuit de laat-Romeinse cultuur Ierland bereikte, waren er grote verschillen met de rest van Europa. Ten opzichte van Rome lagen Ierland en Schotland relatief geïsoleerd. Ook hebben beide landen nooit deel uitgemaakt van het Romeinse rijk. Hierdoor was de tendens ten opzichte van het christendom anders. Men verlangde immers niet naar de glorietijd onder Rome en had aanvankelijk interesse in participatie met andere christelijke gebieden.
Terwijl de Rooms-Katholieke Kerk een hiërarchische structuur met een duidelijke machtslijn van bisschoppen naar de paus had, koos het Oud-Iers christendom voor een meer monastieke benadering. Kloosters, geleid door abten, speelden een cruciale rol in het Ierse christendom. Deze kloosters werden centra van wetenschap, kunst en zendingsactiviteiten.
Een ander groot verschil is dat het Oud-Iers christendom veel lokale Keltische tradities overnam. Vandaar dat voor-christelijke verhalen, zoals over Cú Chulainn of Fionn mac Cumhail, door Ierse monniken bewaard zijn gebleven. We zien dit ook in het Oud-Iers recht. Hoewel Ierse monniken de wetteksten opschreven, zijn er relatief weinig christelijke invloeden zichtbaar. Ook was in het vroegchristelijk Ierland polyamorie toegestaan, en hadden de heiligen vaak de naam en eigenschappen van Keltische goden - een voorbeeld hiervan is sint Brigid.
Uiteindelijk werd de kerk steeds minder tolerant tegenover de oorspronkelijke Ierse cultuur, met name na de Synode van Whitby in 664, waar besloten werd om de Romeinse praktijken te volgen.
Samenstelling
Wij hebben deze samenstelling los gebaseerd op een afbeelding van een krijger in het 9de eeuwse Book van Kells. Dit boek is gemaakt door Ierse monniken op het eiland Iona in Schotland. Al in de 5de eeuw bekeerde Ierland zich tot het christendom. Maar de afgebeelde persoon kan zowel christelijk als paganistisch zijn, aangezien er door de eeuwen heen niet heel veel veranderde in de samenstelling.
Ons personage heet Conchobar, wat letterlijk vertaald “Liefhebber van Honden” betekent. Een mooie naam voor een lid van de fianna die leeft in de cultus van de wolf of de hond.
Ondertuniek, léine
De léine of tuniek was de basis van elke outfit. Omdat Conchobar ook een broek draagt, is zijn léine relatief kort. De ondertuniek was van licht, ongeverfd materiaal gemaakt.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/tuniek-leif-naturel.html
Tuniek, léine
Over zijn ondertuniek draagt Conchobar nog een léine van wol.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vissengraattuniek-tyr-olijfgrijs.html
Broek, broc
De meeste Ieren droegen geen broek, maar alleen een lange tuniek. Koning Magnus III van Noorwegen nam de Ierse klederdracht over en werd zelfs Magnus Barelegs genoemd. Er zijn echter wel vroege voorbeelden van broeken, zoals in het Book of Kells. De mannen die er een dragen, zijn waarschijnlijk van relatief lage afkomst.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbroek-vissegraatmotief-tilda-zwart-grijs.html
Mantel, brat
De mantel was een belangrijk onderdeel van de Ierse klederdracht. Zeker voor rondreizende bendes was de brat onmisbaar, omdat hij beschermde tegen weersinvloeden en ook als slaapzak kon dienen.
De afbeeldingen in het Book of Kells tonen een relatief korte mantel bij de mannen die een broek dragen, terwijl een brat waarschijnlijk tot de enkel reikte wanneer de drager enkel een léine droeg.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/middeleeuwse-mantel-karen-grijs.html
Riem
https://www.celticwebmerchant.com/nl/9de-eeuwse-vikingriem.html
Speren
De fianna waren licht bewapend, omdat ze niet veel bezittingen hadden en snel moesten kunnen aanvallen en terugtrekken. De speer was hun wapen van keus. Deze multifunctionele wapens konden voor zowel werpen als steken gebruikt worden.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroeg-middeleeuwse-speerpunt-dublin.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-handgesmede-germaanse-werpspeerpunt.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroeg-middeleeuwse-speerpunt-22-cm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/lichte-werpspeerpunt.html
Schild
Het schild wat we hebben gebruikt is opnieuw gebaseerd op het Book of Kells. We hebben een oud schild gebruikt.