In onze blogs over de Jamna nomaad en de bronstijd krijger gaan we in op de migratie van de proto-indo-Europese steppenvolkeren naar Europa en hoe dit onze Bronstijd en ons Europese DNA heeft beïnvloed.
In deze blog focussen we ons op hun religie, die uiteindelijk zou doorontwikkelen naar de Griekse, Keltische, Slavische en Germaanse religies.
Bronstijd religie
De Indo-Europese religie staat aan de basis van vele andere religies, zowel in Europa als in Azië. De migratie naar Europa heeft geresulteerd in de Europese paganistische religies zoals die van de Romeinen, Grieken, Slaven, Vikingen, Germanen en Kelten. Uit de Indo-Europese migratie richting Azië zijn o.a. de Perzische en Hindu religies voortgekomen. Hierdoor zijn er veel gelijkenissen tussen al deze religies te vinden.
Als we kijken naar het Europees paganisme van de late bronstijd, dan baseren we ons op een hypothetische religie die is gebaseerd op reconstructie vanuit de latere daaropvolgende religies.
Indo-Europese volkeren delen met elkaar vergelijkbare goden zoals vader van de hemel, moeder aarde, de tweeling, de dondergod, godin van de dagraad.
Naast de vele goden stonden de voorouders centraal. Hun kracht en Hamingja 'karma' werd meegegeven aan de volgende bevoorrechte persoon in de familie.
Gallische en Oudnoorse grafheuvels tonen dat vaak generaties na het overlijden van een voorouder offers aan deze voorouder werden gegeven. De Romeinse Laren zijn hier een ander voorbeeld van.
Ook animisme was belangrijk. De Keltische god Cernunnos en de oudnoorse overtuiging van Fylgjur ( een levensdier dat op jouw pad meeloopt) zijn hier voorbeelden van. Mogelijk is animisme overgenomen vanuit de Neolithische boeren, Voedselverzamelaars jagers vissers of van de Siberische buren. Ook de levensboom centraal in Indo-Europese religie.
Voor meer informatie over de Indo-Europese religie zie: https://www.celticwebmerchant.com/nl/blogs/info/indo-europese-goden-cultuur-samenleving/
Priester of Sjamaan?
Tegenwoordig worden de termen priester en Sjamaan vaak als synoniemen gebruikt in pagan context, wat niet helemaal correct is. Een sjamaan is een persoon die 'spiritueel ziet'. De sjamaan heeft niet persee een invloedrijke maatschappelijke rol, terwijl de hoge priester vaak de koning, keizer of stamhoofd was.
Een sjamaan probeerde te leren van de krachten door direct contact op te zoeken met deze krachten. Sjamanism hebben geen mythologisch dogma, geen boek en geen consistente manier van uiten.
De sjamaan probeert mensen te helpen door ervoor te zorgen dat de mens in harmonie leeft met de natuurlijke wereld om zich heen. Terwijl een priester mythologie gebruikt als referentiekader. Beide vervullen soms de rol om een persoon te helpen op zijn pad van zijn lot of levensbestemming. (Het lot staat vast, zelfs de goden kunnen het lot niet veranderen. Het is aan jou hoe jij dat pad bewandeld)
Natuurlijk namen de Neolithische boeren tradities over van de jager verzamelaars. En natuurlijk namen de Indo-Europese steppen herders tradities over van de Neolithische boeren. Beide volkeren verdwijnen niet, ze gingen langzaam over in de Indo-Europese volkeren. Het is de vraag in hoeverre de animistische religies van deze volkeren van elkaar afweken door hun verschillende sociale structuren.
Al vanaf het palioliticum maakt de mens beeldjes van vrouwen waarbij de geslachtsdelen zijn uitvergroot. Alle drie deze volkeren deden dit. En de verering van de vader god die de moeder godin bevrucht kenden alle drie ook. Het is niet verwonderlijk als alle drie een vergelijkbaar scheppingsverhaal zouden hebben. Alle drie offerde. En waarschijnlijk in pure rampspoed, offerde ze zelfs mensen. Vooral kinderen en vrouwen wat opnieuw de goddelijke kracht van vrouwen centreert. Van de Indo-Europese samenleving weten we dat zei goddelijke kracht vooral toegeschreven aan vrouwen. (zowel neolithische boeren als de Indo-Europese volkeren waren patriarchaal)
Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag of Indo-Europees paganisme sjamanistisch is.
Voor
Alle drie de besproken volkeren beleden van origine animistische natuurreligies en hier waren tot in de moderne tijd sporen van zichtbaar. Ook in de vergelijkende taalwetenschap van Indo-Europese taalstudie is zichtbaar dat woorden voor goden en godinnen een oorsprong hebben in een animistische natuurreligie. Indo-Europese goden zoals de Noorse god Odin en de Griekse god Prometheus voeren in hun mythologie sjamanistische handelingen uit. De Indo-Europese religie kent een equivalent van de levensboom. Priesters deden voorspellingen, beoefende magie en aanbaden de goden op manieren die als sjamanistisch kunnen worden gezien.
Tegen
Het complexe pantheon en de Indo-Europese mythologie wijken zo sterk af van hun oorspronkelijke pragmatische, animistische natuurreligie, dat men niet langer over sjamanisme kan spreken, maar over een priesterklasse.
In de hiërarchische Neolithische en Indo-Europese samenlevingen ontstond een priesterklasse, waarbij religie een instituut werd. Vaak stond het stamhoofd, de koning of leider centraal, of fungeerde hij als de hoogste priester. Hierdoor is het verschil zo groot met wat moderne volkeren met een lange sjamanistische traditie als sjamanistisch beschouwen, dat men eerder moet spreken van een priesterklasse.
Of Europese paganisme wel of niet als sjamanistisch kan worden beschouwd, laten we graag aan jou over.
Klassensysteem
Het is waarschijnlijk dat de Indo-Europese culturen een duidelijk klassensysteem hadden. Dit is o.a. te herleiden uit begrafenisrituelen en voor wie die wel of niet werden gebruikt. De Jamnacultuur, Hallstattcultuur en Vikingcultuur begroeven allemaal hun doden in grafheuvels, maar dit gold lang niet voor alle doden. Grafheuvels werden alleen gebruikt voor een specifiek deel van de bevolking. Het kostte veel moeite om een grafheuvel te maken. Dit maakt het aannemelijk dat grafheuvels alleen werden gebouwd voor mannen en vrouwen die een zeer belangrijke rol in hun samenleven hadden, zoals krijgers en priesters.
In dit hiërarchisch systeem stonden priesteressen of priesters bovenin. Ook bij de goden werd onderscheid gemaakt tussen de grote (bijvoorbeeld Olympische goden) en kleinere goden, geesten (zoals Romeinse Laren) en animisme. Terwijl die laatste in het dagelijks leven van de gewone mens een grote rol moet hebben vervuld.
In de late bronstijd waren zowel krijgers als priesters onderdeel van de hoogste klasse. Dit betekent dat er veel overeenkomsten zullen zijn tussen onze late bronstijd priester en onze late bronstijd krijger.
Samenstelling
Voor deze samenstelling hebben we onze priester in de Hallstatt B-periode geplaatst, net als onze late bronstijd krijger. Onze priester in deze blog heet ook Esugenos, om een parallel te trekken tussen de Indo-Europese aristocratie en hun priesterklasse.
Zowel priesters als krijgers behoorden tot een hoge klasse in de samenleving, wat betekent dat ze waarschijnlijk rijk waren. Dit valt ook terug te zien in wat ze dragen.
Prehistorische schoenen
Het schoeisel dat Esugenos draagt is mogelijk het oudste type schoeisel dat ooit heeft bestaan. Dit schoeisel werd tot in de 16de eeuw n.Chr gebruikt! Overal in Europa zijn resten van deze schoenen teruggevonden.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-ijzertijdsandalen-bruin.html
Ondertuniek
Er zijn weinig kledingfragmenten teruggevonden uit de Late Bronstijd, omdat textiel snel vergaat. Daarom is wat kleding betreft een artistieke vrijheid genomen. Als we kijken naar de Mediterrane culturen dan is de tunica wijds in gebruik. Later, tot in de Middeleeuwen, bleven tunieken gedragen worden. Daarom gaan we ervan uit dat ook Esugenos tunieken droeg. Natuurlijk was het primaire doel van kleding niet het uitbeelden van status, maar om warm te blijven. Daarom draagt Esugenos een ondertuniek.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ondertuniek-lofar-halflange-mouwen.html
Tuniek
De culturen van de late bronstijd waren zeer geavanceerd. In de latere Hallstattperiodes werden mensen met kostbare grafgiften begraven. In de bergen van Hallstatt, bij Salzburg, werd vanaf de steentijd zout gewonnen. Zout was onmisbaar voor het conserveren van voedsel. Hierdoor was de bevolking van Hallstatt zeer rijk. Esugenos draagt daarom een blauwe tuniek. Blauw was een kleurstof die duur was om te maken.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-tuniek-torsten-blauw.html
Broek
We gaan ervan uit dat Esugenos geen broek heeft gedragen, omdat dit in naburige volkeren eveneens niet het geval was. Als Esugenos een broek zou hebben gedragen dan verwachten we dat het een soortgelijke stijl als de Thorsberg broek zou zijn geweest.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/search/thorsbergbroek/
Mantel & gewei
De mantel en het gewei hebben rituele doeleinden. Net als in het Sjamanisme gebruikte de Indo-Europese samenleving in sommige gevallen ceremoniële gedaantewisseling. De overgang van de Berserker naar de beer in de strijd of aangrenzende andere culturen zijn daar de meest bekende voorbeelden van. Op deze manier kunnen ook goden zoals Cernunnos die een gewei dragen worden geïnterpreteerd als half mens, half dier.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/schedel-edelhert-cernunnos.html
Priester ceremoniële staf
Esugenos draagt hierbij een ceremoniële staf met daarom delen van dieren die een bijzondere rol hadden in de Keltische religie om hun speciale eigenschappen. De staf was een veelvoorkomend voorwerp dat priesters en Völva in de Indo-Europese gemeenschap droegen. Ze werden regelmatig ook met de staf begraven. Waarschijnlijk is vanuit de staf ook het concept van de toverstok voortgekomen.
Ganzenveren
Ganzen stonden waarschijnlijk voor agressie in de Keltische cultuur
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ganzenveren-set-van-10.html
Onderkaak van edelhert
Hertenschedel Ree
https://www.celticwebmerchant.com/nl/herten-schedel-met-gewei-en-kaken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/onderkaak-edelhert.html
Binnen de Keltische mythologie is het hert een magisch wezen, in staat om tussen de werelden te bewegen. Zoals in Ierland veel verhalen zijn waarin mensen veranderen in herten. Zo werd bijvoorbeeld gezegd dat St. Patrick zichzelf en zijn metgezellen in herten veranderde om te ontsnappen aan een valstrik die was gelegd door een heidense koning. In het Welshe verhaal van Culhwch en Olwen is het hert een van de oudste dieren ter wereld, samen met de merel, de uil, de adelaar en de zalm.
De geweien van het hert worden vergeleken met boomtakken en kunnen dus vruchtbaarheid symboliseren. Omdat ze elk jaar worden afgeworpen en opnieuw groeien, kunnen ze ook verjonging en wedergeboorte symboliseren. Cernunnos, de Keltische gehoornde God, werd afgebeeld met de geweien van een hert; hij wordt beschouwd als een god van vruchtbaarheid en overvloed, en als de Heer van de Dieren. Volgens sommigen symboliseren zijn geweien een uitstraling van hemels licht. Afbeeldingen van herten zouden volgens sommigen zijn gebruikt om Cernunnos in niet-menselijke vorm te symboliseren.
Onderkaak Edelhert https://www.celticwebmerchant.com/nl/onderkaak-edelhert.html
Riem
We hebben Esugenos in deze opzet een textielen riem gegeven. Maar ook leren riemen werden gebruikt.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-riem-elina-naturel.html
Sieraden
In de graven uit de Hallstattperiode zijn bronzen sieraden teruggevonden. Daardoor weten we goed welke sieraden gedragen werden. Traditioneel werd gedacht dat vrouwen met sieraden begraven werden, en mannen met oorlogsvoorwerpen. Inmiddels is gebleken dat dit niet helemaal juist is. Daarom schatten we dat sieraden door beide geslachten werden gedragen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/klassieke-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/spiraalvormige-brilfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen.html