De bracteate was een platte, enkelzijdige, ronde hanger die tijdens de Migratieperiode, tussen de 5de en 9de eeuw n.Chr., in Noord-Europa werd gedragen. Hij had vaak een ‘kralenrand’ en een oogje, waardoor hij als amulet rond de nek gedragen kon worden. De naam komt van het Latijnse woord bractea, bladgoud.
Al in de Griekse oudheid was een traditie voor het dragen van munthangers of amuletten ter bescherming. Hieruit zijn later bractea ontwikkeld. Hierdoor kunnen ook Griekse en Romeinse munthangers worden beschouwd als vroege bractea.
In de late Romeinse tijd betaalde het keizerrijk de Germaanse stammen om te voorkomen dat ze de legioenen en burgers over de grens zouden aanvallen. Het goud van deze vredesbetalingen werd vaak gebruikt voor de productie van bracteaten. Het was heel gebruikelijk om geld om te smelten naar sieraden en vice versa, dit gebruik zien we ook bijvoorbeeld terug in hakzilver.
De ambachtsman maakte eerst het ontwerp in reliëf, bijvoorbeeld op brons of hout. Vervolgens legde hij hier een plaatje goud overheen, en perste het ontwerp in het metaal.
De meeste bracteaten werden gedragen in Scandinavië, maar er zijn ook vondsten uit Noordwest-Duitsland en Angelsaksisch Engeland. Vanaf de 6de eeuw werd in Scandinavië ook de guldgubbe gemaakt, een rechthoekige hanger, waar minder goud voor nodig was.
Motieven en Symboliek
In de 19de eeuw hebben de Deense numismaat Christian Jürgensen Thomsen en de Zweedse archeoloog Oscar Montelius de bracteaten onderverdeeld in verschillende typen.
Het is waarschijnlijk dat de vroegste bracteaten Romeinse en Byzantijnse munten probeerden te imiteren. Deze tonen Germaanse heersers met kenmerkend, naar achter gevlochten haar. Ze dragen vaak een keizerlijke mantel, broche of diadeem, of heffen hun hand op, zoals ook Romeinse keizers zich op munten lieten afbeelden. Dit zijn A-bracteaten, waarvan er ca 92 bekend zijn. Daarnaast zijn er M-bracteaten (ca. 17 exemplaren): tweezijdige imitaties van Romeinse keizerlijke medaillons en dus technisch gezien geen bracteaten, omdat ze tweezijdig zijn.
Van de B-bracteaten zijn ca 91 exemplaren bekend. Ze tonen één tot drie menselijke figuren, vaak omringd door dieren. De bracteaten met drie figuren (goden) worden soms geïnterpreteerd als de dood van Baldr, omringd door Odin en Loki, maar hier zijn geen specifieke aanwijzingen voor - het is ook mogelijk dat het ontwerp een samenvoeging is van de Romeinse motieven van Mars Ultor en Victoria (overwinning) die de keizer kroont. Op sommige B-bracteaten bijt een dier in de hand van een mens, dat zou Fenrir kunnen zijn die de hand van Týr afbijt, maar ook dit is niet zeker.
De C-bracteaten (ca 426 exemplaren) tonen het hoofd van een man boven een viervoetig dier (een paard of een rund). Hij wordt vaak vergezeld door een vogel. Dit wordt door sommige wetenschappers geïnterpreteerd als de god Wodan, de Germaanse voorganger van Odin, op diens paard Sleipnir. Deze interpretaties maken bracteaten een belangrijke bron voor iconografisch onderzoek naar de Germaanse mythologie en religie.
De D-bracteaten (ca 359 exemplaren) tonen een gestileerd dier, wiens lijf zich als een lint verwikkelt. Mensachtige figuren en details komen ook voor. De F-bracteaten (ca 17 exemplaren) zijn een subgroep van dit type, de dieren zijn mythologisch en denkbeeldig.
De E-bracteaten (ca 280 exemplaren) werden in Gotland, Zweden, gemaakt tijdens de Vendelperiode (540-790 n.Chr.). Ze zijn wat later dan de andere types en tonen een triskele, swastika of lintfiguur onder een cirkelvormig element. Deze werden vaak niet van goud gemaakt, maar van zilver, brons, of koper, al dan niet verguld.
Er zijn in totaal 133 bracteaten met een inscriptie in Elder Futhark runen. Deze inscripties vormen meer dan een derde van het gehele corpus van Elder Futhark-teksten.
Bracteaten
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-munthanger-athena.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/griekse-munthanger-athena.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-jorvik.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vikingbracteate-replica.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-jorvik.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/arabisch-vikingsieraad-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bracteate-tjurko.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/bracteate-zealand.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-zeus.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/munthanger-zeus-en-hera.html
Drinkhoorns geïnspireerd op Bracteaten
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkbeker-sleipnir.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/hoorn-drinkmok-sleipnir.html
Guldgubber
https://www.celticwebmerchant.com/nl/6de-eeuws-liefdesamulet-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sieraad-vendelkrijger-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/6de-eeuws-liefdesamulet.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/sieraad-vendelkrijger.html