Sinterklaas komt niet uit Spanje! Maar waar komt hij wel vandaan? In deze blog nemen we je mee in een zoektocht naar Sinterklaas, de oorsprong van het verhaal en wat wij van hem kunnen leren over onze cultuur en voorouders.
Ben jij braaf geweest? Je komt erachter in deze blog.
Het verhaal van Sinterklaas is een complex fenomeen dat waarschijnlijk voortkomt uit de samensmelting van verschillende feesten en tradities die in de loop van duizenden jaren zijn ontstaan. Terwijl sommige elementen van deze traditie duidelijk te traceren zijn, blijven andere speculatief. De Amerikaanse kerstman is een directe afgeleide van Sinterklaas dus zijn verhaal is onlosmakelijk met de Sint verbonden. Ook het Beierse Krampus ritueel houdt nauw verband met Sinterklaas.
Odin en de Wilde Jacht
Sinterklaas wordt publiekelijk binnengehaald. Mogelijk heeft dit zijn oorsprong in het Proto-Indo-Europesegastvrijheidsprincipe, wat bij alle Indo-Europese volkeren belangrijk was. In verschillende Scandinavische verhalen wordt de gastvrijheid (het Indo-Europese ghósti-principe) benadrukt, zoals Grímnismál en Hávamál.
De moderne goedheiligman toont veel overeenkomsten met de Oudnoorse god Odin (Germaans: Wodan). Odin had meer dan 170 bijnamen en was de god van de wijsheid, het koningschap en kennis, maar ook van de dood, de oorlog en de strijd. Odin en Wodan waren niet 100% dezelfde, er zijn aspecten van Odin die Wodan niet had en vice versa.
Odin wordt vaak afgebeeld met een lange baard. Hij zwaait met zijn speer Gungnir (Sinterklaas Staf) en is vermomd met een mantel en brede hoed (vergelijkbaar met de mantel en mijter van Sinterklaas).
Hij wordt vaak vergezeld door de wolven Geri en Freki, roofdieren met een onverzadigbare honger. De raven Huginn en Muninn zien alles, waardoor Odin alles te weten komt. Hij rijdt op een grijs paard, de achtbenige Sleipnir die zowel kan lopen als vliegen (over de daken).
Odin is ook de meester van poëzie en het runenschrift (daarom schrijft men Sinterklaasgedichten).
Net als de Sint is Odin niet kwaadaardig. Hij was betrokken bij de schepping van de wereld en gaf het leven aan de twee eerste mensen, Ask en Embla. Hij heeft de mens kennis en schrift gegeven.
Odin raadpleegt het gebalsemde hoofd van Mímir, die Ragnarök voorspelt en hem aanspoort de mythologisch dode krijgers, Einherjar, te leiden voordat hij door de wrede wolf Fenrir wordt verslagen. Daarom leidt hij, de oppergod, zijn woedende, gewelddadige dodenleger, om chaos te verslaan en de kosmische orde te herstellen, waardoor het daglicht weer terug kan komen op de aarde.
Deze mythe is mogelijk de oorsprong van de Wilde Jacht, die vaak wordt geïnterpreteerd als Wodans dodenleger. De Wilde Jacht vond waarschijnlijk plaats ergens tussen Halloween (Álfablót) en Kerst (Yule), wanneer de dagen op zijn kortst zijn en de natuur dood en duister is. Sporen van de Wilde Jacht kunnen vooral worden teruggezien in de Duitstalige gebieden, Nederland, België, Groot-Brittannië en Scandinavië. Zie in dit artikel meer over de Wilde Jacht.
Tijdens deze koude winterdagen voel je Ragnarok op je afkomen. Gelukkig komt Odin met zijn krijgers om het kwaad af te wenden, maar pas op: Hij gedoogt geen stoute kinderen!
Brave en stoute kinderen
Het is onduidelijk of de Wilde Jacht, als het al op een vast moment werd herdacht, oorspronkelijk een kinderfeest was, of juist helemaal niet. Mogelijk was dit een moment van inkeer ook voor volwassenen.
De Germaanse samenleving was eedgebonden. Daden, en de keuze voor goed of kwaad, hadden gevolgen. Dit werd vanaf jongs af aan al duidelijk gemaakt.
Ouders beschermden hun kinderen met afspraken, die hiermee hun grenzen en maatschappelijke verplichtingen leerden. Ze werden beloond als ze braaf waren en deze afspraken nakwamen.
Stoute kinderen kwamen hun afspraken niet na en creëerden daarmee chaos en onbalans. Hiermee riepen ze de woede van Odin en diens leger over zich af.
De leden van de Wilde Jacht
Als een kind van een hogere klasse oud genoeg was, werd hij lid van een oorslogsbende, de kóryos. Met deze groep jongeren viel hij naburige stammen aan en roofde hun vee. Ze kwamen oog in oog te staan met wilde dieren. In plaats van dat hij bang was dat het dodenleger hem kwam halen, ging hij zelf op zoek naar de Wilde Jacht, en werd er deel van.
Mogelijk moesten kinderen bewijzen niet meer bang te zijn door de graven van hun voorouders op te zoeken en een grafgift mee terug te nemen, die daar tijdens Álfablót door de volwassenen waren neergelegd. Dit kan een connectie leggen tussen de Wilde Jacht en het geven van cadeaus tijdens Sinterklaas, maar dit is speculatief.
De oorspronkelijke ‘Pieten’ waren dus geen koloniale slaven, maar nieuwe leden van de oorlogsbende van Odin. Ze waren berserkers, ulfheðnar en jǫfurr die eigenhandig een beer, zwijn of wolf hadden gedood. Ook de naam van één van Sints helpers in Duitsland, Ruprecht, betekent letterlijk 'stralend door glorie', wat hint op een andere rol dan die van simpele knecht.
Maar waarom zwart? Deze oorlogsbendes verkregen hun status in de samenleving door vee te roven bij vijandelijke stammen. Net als de Germaanse Harii vochten ze mogelijk ’s nachts, volledig zwart geschminkt. De zwarte kleur diende als een praktische vermomming en benadrukte de heldhaftige daden van de bende.
In veel andere Indo-Europese culturen vinden we eveneens figuren die (deels) zwart geschminkt zijn, vaak gekleed met hoorns of dierenvellen, om het nieuwe jaar te verwelkomen. De Krampus is hiervan een bekend voorbeeld, maar ook in Griekenland, Frankrijk, Engeland en zelfs in Perzië (Iran) bestaan vergelijkbare tradities. De met roet besmeurde gezichten symboliseren niet alleen de dood, maar ook vruchtbaarheid. Hun dierlijke verschijning weerspiegelt een rite de passage die samenhangt met de kóryos.
Door de geschiedenis heen is het personage dat we nu kennen als ‘Piet’ steeds aangepast. Tegenwoordig wordt hij vaak geassocieerd met het slavernijverleden, door zijn zwarte schmink, kroeshaar, rode lippen en oorringen. Het lijkt er echter op dat Piet oorspronkelijk een heel andere betekenis had en niet verbonden was met de koloniale geschiedenis.
Cadeautjes komen niet door de schoorsteen
Wij weten allemaal dat cadeautjes niet zomaar door de schoorsteen komen. Deze krijg je van vrienden en zelf geef je cadeautjes terug. Met het geven van geschenken, gastvrijheid en gedichten behoud je de kosmische orde.
We wensen je een geweldig Sinterklaas! Bezoek onze cadeaupagina voor als je op zoek bent naar betekenisvolle cadeaus om te geven. https://www.celticwebmerchant.com/nl/nieuw/cadeaus/
